Manuscript 001-050    Manuscript 051 -100    Manuscript 101 - 150    Manuscript 151 - 210

 

 

 

 

MS 151 Konered

 

 

 

 

01 NЄI KATTABURCH SKIKTE – SKIKT -ER BRUNO

02 ÐÆT IS BRUNE - ÐENE ʘÐERA SVJARING NЄI

03 MANNA-GÆRDA-WRDA . MANNA-GÆRDA

04 - WRDA IS FAR IN ÐIT BOK MANNA-GÆRDA

05 - FORDA SKRЄVEN - MEN ÐÆT IS MISDЄN -

06 ALLE RIKDOMA ÐЄR HJA MIÐ HЄDE WRD

07 - ON NЄI OMSTAND WЄISKÆNKT - AN ÐA

08 FORSTA AND FORSTENE ÆND AN ÐA UTFOR [-]

09 [-] KЄRNE MANGЄRTNE - KЄMON ÐA SINA

10 KNAPA VPPA ÐЄRE MЄID VMBE ÐЄR MIÐ

11 ET JONGK-FOLK TO DʘNSJANE - SA LЄTON

12 HJA KVRA MIÐ KRŮD-KOK KVMA ÆND

13 ÆND [2x] BÆRGUM JEFÐA TONNUM FON ÐA

14 BESTA BJAR - AFTER ÐISSA BODON LЄT - ER

15 IMMER JONGK-FOLK OVER ÐA SAXANAR MARK [-]

16 - A FARA - ÐЄR ALLE JELD INNA BUDAR

17 HЄDE ÆND ALLE MЄIDA JEFÐA SKÆNKAD [-]

18 - JA MIÐ BROCHTON - ÆND VPPA ÐЄRE MЄID

19 TЄRADON HJA ALON VNKVMMERLIK WЄI -

20 JEF -T NV BЄRDE ÐÆT ÐA SAXANA[R] [-] KNAPA

21 ÐЄR NYDICH NЄI UTSAGON ÐÆN LAKT [-]

22 - ON HJA GODLIK ÆND SЄIDON ASTE

23 ÐVRAÐ ÐENE MЄNA FYAND TO BIKÆMPA [-]

24 - NE SA KÆNST ÐIN BRЄID JET FŮL RIK-

25 - ER MЄIDA JAN ÆND JET FORSTELIK

26 TЄRA - ALBЄDA SVIARINGA FON FRYSO SEND

27 BOSTIGJAD MIÐ TOGHATERUM ÐЄRA ROM [-]

28 - RIKSTA FORSTUM - ÆND ÆFTERNЄI KЄMON

29 ÐA SAXANAR KNAPA ÆND MANGЄRTNE

30 BY ЄLLE KEDDUM NЄI ÐÆT FLY-MAR DEL -

31 ÐA BUR/G/FAMNA ÆND ÐA ALDA FAM [-]

32 - NA ÐЄR JETA FON HJAR ЄRE GRATHЄD

 

[MS 151] TEKSTRECONSTRUCTIE

 

NЄI KATTABURCH SKIKTE , SKIKT ER BRUNO , ÐÆT IS BRUNE , ÐENE ʘÐERA SVJARING , NЄI MANNAGÆRDAWRDA . MANNAGÆRDAWRDA IS FARIN ÐIT BOK MANNAGÆRDAFORDA SKRЄVEN , MEN ÐÆT IS MISDЄN . ALLE RIKDOMA ÐЄR HJA MIÐ HЄDE , WRDON NЄI OMSTAND WЄISKÆNKT ANÐA FORSTA AND FORSTENE ÆND ANÐA UTFORKЄRNE MANGЄRTNE . KЄMON ÐA SINA KNAPA VPPA ÐЄRE MЄID VMBE ÐЄRMIÐ ET JONGKFOLK TO DʘNSJANE , SA LЄTON HJA KVRA MIÐ KRŮDKOK KVMA ÆND BÆRGUM JEFÐA TONNUM FON ÐA BESTA BJAR . AFTER ÐISSA BODON LЄT ER IMMER JONGKFOLK OVER ÐA SAXANARMARKA FARA , ÐЄR ALLE JELD INNA BUDAR HЄDE ÆND ALLE MЄIDA JEFÐA SKÆNKADJA MIÐBROCHTON ÆND VPPA ÐЄRE MЄID TЄRADON HJA ALON VNKVMMERLIK WЄI , JEF T NV BЄRDE , ÐÆT ÐA SAXANA[R] KNAPA ÐЄR NYDICH NЄI UTSAGON , ÐÆN LAKTON HJA GODLIK ÆND SЄIDON : ASTE ÐVRAÐ ÐENE MЄNA FYAND TO BIKÆMPANE , SA KÆNST ÐIN BRЄID JET FŮL RIKER MЄIDA JAN ÆND JETA FORSTELIKERA* . ALBЄDA SVIARINGA FON FRYSO SEND BOSTIGJAD MIÐ TOGHATERUM ÐЄRA ROMRIKSTA FORSTUM ÆND ÆFTERNЄI KЄMON ÐA SAXANAR KNAPA ÆND MANGЄRTNE BY ЄLLE KEDDUM NЄI ÐÆT FLYMAR DEL . ÐA BUR/G/FAMNA ÆND ÐA ALDA FAMNA ÐЄR JETA FON HJAR[A] ЄRE GRATHЄD

 

* Aantekeningen

 

FORSTELIKTЄRA. Door Ottema vertaald met VORSTELIJKE VERTERING, hetgeen in de vertalingen aanleiding gaf tot VORSTELIJKER. De vraag is, of hier sprake is van een werkwoord TЄRA of van een schrijffout voor FORSTELIKERA (adj. meervoud -A). Het voorgaande JETA + adj. veronderstelt een vergrotende trap.

 

 

[BOEK VAN KONERED MS PAG. 151]

nêi Kattaburch skikte , skikter Bruno , thaet is brûne , thene ôthera svjaring nêi Mannagaerda wrda , Mannagaerda wrda is fâr in thit bok Mannagaerda forda skrêven , men thât is misdên . Alle rikdoma thêr hja mith hede wrdon nêi omstand wêi skaenkt an tha forsta and forstene aend an tha utforkêrne mangêrtne . 3. Kêmon thâ sine knapa vppa thêre mêid vmbe thêr mith et jongkfolk to dônsjane , sa lêton hja kvra mith krûdkok kvma aend baergum jeftha tonnum fon tha besta bjar . After thissa bodon lêt er immer jongkfolk over tha Saxanarmarka fâra , thêr alle jeld inna budar hêde aend alle mêida jeftha skaenkadja mith brochton , aend vppa thêre mêid têradon hja alon vnkvmmerlik wêi . 4. Jef t nv bêrde thaet tha Saxana knâpa thêr nydich nêi utsâgon , thaen lakton hja godlik aend sêidon , 5. aste thvrath thene mêna fyand to bikaempane , sâ kaenst thin brêid jet fül riker mêida jân aend jet forstelik têra . 6. Al bêda sviaringa fon Friso send bostigjad mith toghaterum thêra romriksta forstum , aend aefkernêi kêmon tha Saxanar knâpa aend mangêrtne by êlle keddum nêi thaet Flymar del . 7. Tha burchfâmna aend tha alda fâmna thêr jeta fon hjar êre grâthêd

naar Kattenburgt zond, zoo zond hij Bruno, dat is bruine, den anderen zwager naar Mannagarde oord; Mannagarda oord is vroeger in dit boek Mannagarda forda geschreven, maar dat is fout. Alle rijkdommen, die zij mede hadden, werden naar omstandigheden weggeschonken aan vorsten en vorstinnen en aan uitverkorene meisjes. 3. Kwamen dan zijne knapen op de gelagkamer om daar met het jong volk te dansen, dan lieten zij korven met kruidkoek en bargen of tonnen van het beste bier komen. Na deze boden liet hij gedurig jongvolk over de Saksenmarken trekken, die alle geld in de buidels hadden en alle giften of geschenken medebrachten, en op de gelagkamer teerden zij steeds onbekommerd voort. 4. Als het nu gebeurde dat de Saksen knapen daar afgunstig op zagen, dan lachten zij goedelijk en zeiden: 5. als gij den algemeenen vijand durft bestrijden, dan kunt gij uw bruid nog veel rijker geschenken geven en dan nog vorstelijke vertering maken. 6. Alle beide zwagers van Friso zijn getrouwd met dochters van de aanzienlijkste vorsten, en naderhand kwamen de Saksische jongelingen en meisjes bij geheele troepen naar het Flymeer afzakken. 7. De Burgtmaagden en oude maagden, die nog van hare vroegere grootheid

to Kattaburch, he sent Bruno that is, "Brown" - the other brother-in-law, to Mannagardawrda. Mannagardawrda was written Mannagardaforda in the earlier part of this book, but that is wrong. All the riches that they took with them were given away, according to circumstances, to princes, princesses, and chosen young girls. 3. When his young men went to the tavern to dance with the young people there, they ordered baskets of spice, gingerbread, and tuns of the best beer. After these messengers he let his young people constantly go over to the Saxanamark, always with money in their purses and presents to give away, and they spent money carelessly in the taverns. 4. When the Saxmannar youths looked with envy at this they smiled, and said: 5. "If you dare go and fight the common enemy you would be able to give much richer presents to your brides, and live much more princely." 6. Both the brothers-in-law of Friso had married daughters of the chief princes, and afterwards the Saxman youths and girls came in whole troops to the Flymar. 7. The burgh-femmes and elder-femmes who still remembered their greatness

nach Kattburg sandte, so schickte er Bruno, das ist ‘Braune’, den anderen Schwager nach Mannagarda-Ort. Mannagarda-Ort ist in diesem Buche Mannagarda-Forda geschrieben, aber das ist falsch. Alle Reichtümer, die sie mit hatten, wurden den Umständen nach verschenkt an die Fürsten und Fürstinnen und die auserwählten Jungfrauen. 3. Kamen seine Knaben auf die Dorfaue, um mit dem Jungvolk zu tanzen, so liessen sie Körbe mit Kräuterkuchen kommen und Tonnen des besten Bieres. Nach diesen Boten liess er immer Jungvolk über die Sachsenmarken fahren, die alle Geld in ihren Beuteln hatten und alle Gaben oder Geschenke mitbrachten, und auf der Dorfaue verzehrten sie unbekümmert darauf los. 4. Wenn es nun geschah, dass die Sachsenknaben neidisch darnach sahen, dann lachten sie gütlich und sagten : 5. ‘Wenn du den gemeinen Feind zu bekämpfen wagst, so kannst du deiner Braut noch viel reichere Gaben geben und noch fürstlicher verzehren.’ 6. Alle beiden Schwäger Frisos sind mit Töchtern der ruhmreichsten Fürsten getraut, und nachdem kamen die Sachsenknäben und Mädchen in ganzen Haufen zu dem Flymeer hinunter. 7. Die Burgmaiden und alten Maiden, die noch von ihrer ehemaligen Grosse       

MS 152

 

 

01 WISTE - NYGADON NAVT VR NЄI FRYSO-S

02 BIDRIV - ÐЄRVMBE NE KЄÐON HJA NЄN GOD

03 FON HIM - MEN FRYSO SNODER AS HJA LET

04 RA SNAKA - MEN ÐA JONGA FAMNA SPʘND

05 - ER MIÐ GOLDNE FINGRUM AN SINA SЄK -

06 HJA SЄIDON ALOMME WY NÆVAÐ* LONGER

07 NЄN MODER MAR - MEN ÐÆT KVMÐ DANA

08 ÐÆT WI JЄROCH SEND - JVD PAST VS NE

09 KANING TIL ÐJU WI VSA LANDA WIÐER

10 WINNA ÐЄR ÐA MODERA VRLЄREN HÆVE

11 ÐRVCH HJARA [p. 206]  VNDIGERHЄD - FORÐ

12 KЄÐON HJA - ALREK FRYA-S BERN IS FRYDOM

13 JЄVEN - SIN STEM HЄRA TO LЄTANE BI FARA

14 ÐЄR BISLOTEN WÆRÐ BI T KJASA ЄNRE

15 FORSTE - MEN AS T ALSA WYD KVMA

16 MACHTE ÐÆT I JO WIÐER - NE KÆNING

17 KJASA - SA WIL IK AK MIN MЄNE SEGSE -

18 NЄI AL HWAT IK SKOJA MЄI - SA IS FRYSO

19 ÐЄR TO ÐRVCH WR-ALDA KЄREN - HWAND

20 HI HEÐ - IM WONDERLIK HIR HINNE WЄIAD* -

21 FRYSO WЄT ÐA HRENKA ÐЄRA GOLUM

22 HWAMHIS TALE HI SPRЄKT - HI KÆN ÐUS

23 ÆJEN HJARA LESTUM WAKA - ÐÆN IS ÐЄR

24 JETA AWET TO SKOJANDE - HOK GRЄVA  

25 SKOLDE MÆN TO KÆNING KJASA SVNDER

26 ÐÆT ÐA ʘRA ÐЄR NIDICH VR WЄRON -

27 ALDULKERA TALUM WÆRÐ ÐRVCH ÐA

28 JONGA FAMNA KЄÐEN - MEN ÐA ALDE FAM

29 - NA AFSKЄN FЄ* AN TAL TAPADON HJARA

30 RЄDNE UT EN ʘÐERA BÆRG* - HJA KЄÐON

31 ALLERWЄIKES ÆND TO ALRA MANNALIK

32 FRYSO KЄÐON HJA - DVAÐ SA ÐA SPINNA

[BOEK VAN KONERED MS PAG. 152]

wiste , nygadon navt vr nêi Frisos bedriv , thêrvmbe ne kêthon hja nên god fon him . Men Friso snôder as hja lêt ra snâka . Men tha jonga fâmna spônd er mith goldne fingrum an sina sêk . Hja sêidon alomme 8. wy naevath longer nên Moder mâr , men thaet kvmth dâna thaet wit jêroch send . Jvd past vs ne kâning , til thju wi vsa landa wither winna , thêr tha Modera vrlêren haeve thrvch hjara 206 vndigerhêd . 9. Forth kêthon hja , alrek Fryasbern is frydom jêven , sin stem hêra to lêtane bi fara thêr bisloten waerth bi t kjasa ênre forste , men ast alsa wyd kvma machte thaet i jo wither ne kaening kjasa , sâ wil ik âk min mêne segse . Nêi al hwat ik skoja mêi , sâ is Friso thêr to thrvch Wralda kêren , hwand hi heth im wonderlik hir hinne wêiad . Friso wêt tha hrenka thêra Golum , hwam his tâle hi sprêkt , hi kaen thus aejen hjara lestum wâka . Thaen is thêr jeta awet to skojande , hok Grêva skolde maen to kaening kjasa svnder that tha ôra thêr nidich vr wêron . 10. Aldulkera tâlum waerth thrvch tha jonga fâmna kethen , men tha alde fâmma afskên fê an tal , tapadon hjara rêdne ut en ôthera baerg . Hja kêthon allerwêikes aend to alra mannalik : 11. Friso kêthon hja dvath sâ tha spinna

wisten, helden niet over tot Frisos bedrijf; daarom spraken zij geen goed van hem. Maar Friso, slimmer als zij, liet haar babbelen. Maar de jonge maagden verknochte hij met gouden vingeren aan zijne zaak. Zij zeiden alomme: 8. wij hebben langer geene Moeder meer, maar dat komt daarvandaan dat wij meerderjarig zijn. Tegenwoordig past ons een koning, opdat wij onze landen terug winnen, die de Moeders verloren hebben door hare onvoor- [207] zichtigheid. 9. Verder spraken zij: Aan ieder Fryaskind is vrijheid gegeven, zijne stem te laten hooren, voor dat er besloten wordt bij het kiezen van een vorst, maar als het zoover komen mogt, dat gij u weder een koning kiest, dan wil ik ook mijne meening zeggen. Naar al wat ik beschouwen kan, is Friso daartoe door Wralda gekozen: want hij heeft hem wonderlijk hier heen geleid. Friso kent de ranken der Golen, wier taal hij spreekt, hij kan dus tegen hunne listen waken. Dan is er nog iets in het oog te houden: welken graaf zoude men tot koning kiezen, zonder dat de anderen daar wangunstig over waren. 10. Al zulke praatjes werden door de jonge maagden gehouden, maar de oude maagden, ofschoon weinig in getal, tapten hare redenen uit een ander vat. Zij spraken allerwegen en tot iedereen: 11. Friso, zoo spraken zij, doet, gelijk de spinnen

did not hold with Friso’s object, and therefore they said no good of him; but Friso, more cunning than they, let them chatter, but the younger femmes he led to his side with golden fingers. They said everywhere: 8. "For a long time we have had no folk-mother, but that comes from being fit to take care of ourselves. At present it suits us best to have a king to win back our lands that we have lost through the imprudence of our folk-mothers." 9. Further they said, "Every Child of Frya has permission to let his voice be heard before the choice of a prince is decided; but if it comes to that, that you choose a king, then also we will have our say. From all that we can see, Wr-alda has appointed Friso for it, for he has brought him here in a wonderful way. Friso knows the tricks of the Golar, whose language he speaks; he can therefore watch against their craftiness. Then there is something else to keep the eye upon. What reeve could be chosen as king without the others being jealous of him?" 10. All such nonsense the young femmes talked; but the elder-femmes, though few in number, tapped their advice out of another cask. They said always and to every one: 11. "Friso does like the spiders.

wussten, neigten nicht dem Treiben Frisos zu : darum redeten sie von ihm nichts Gutes. Aber Friso, schlauer als sie, liess sie schwatzen. Doch die jungen Maiden verleitete er mit goldenen Fingern zu seiner Sache. Sie sagten allum : 8. ‘Wir haben länger keine Mutter mehr, aber das kommt, weil wir jährig sind. Heute geziemt uns ein König, damit wir unsere Lande wiedergewinnen, welche die Mutter verloren haben durch ihre Unsorgsamkeit.’ 9. Weiter kündeten sie : ‘Jedwedem Fryaskind ist Freiheit gegeben seine Stimme hören zu lassen, bevor zur Küre eines Fürsten geschritten wird. Aber wenn es dazu kommen möchte, dass ihr wieder einen König kiest, so will ich euch auch meine Meinung sagen. Nach allem, was ich schauen kann, ist Friso derjenige, der von Wralda erkoren ist : denn er hat ihn wunderlich hiergeführt. Friso kennt die Ränke der Golen, deren Sprache er spricht ; er kann also wider ihre Listen wachen. Dann ist aber noch etwas zu erwägen : welchen Grafen sollte man zum König kiesen, ohne dass die anderen darob neidisch waren?’ 10. Derartige Redensarten wurden durch die jungen Maiden verbreitet ; aber die alten Maiden, obgleich wenig an der Zahl, zapsten ihre Reden aus einem anderen Fasse. Sie kündeten alleweg und jedwedem : 11.‘Friso’, so sagten sie, ‘macht es wie die Spinnen :

                206

MS 153

 

01 DVAN - ÐES NACHTIS SPONÐ-I NETTA NЄI

02 ALLE SIDUM ÆND ÐES DЄIS VRSKALKÐ -I

03 ÐЄR SINA VN-ÆFTER-TOCHTLIKA FRJUNDA

04 IN - FRYSO SEIÐ ÐÆT -ER NЄNE PRESTERA

05 NER POPPA FORSTA LYDE NE MЄI - MEN

06 IK SEG - HI NE MЄI NIMMAN LYDA AS

07 HIM SELVA - ÐЄRVMBE NIL* HI NAVT NE

08 DAJA ÐÆT ÐJU BURCH STAVIA WIÐER VP

09 HЄJAÐ WARÐ - ÐЄRVMBE NIL* HI NЄNE

10 MODER WЄR HA* - JUD* IS FRYSO

11 JOW REDJЄVAR - MEN MORNE WIL HI JOW

12 KÆNING WERÐA – TIL ÐJU HI OVER JO ALLE

13 RJUCHTA MЄI - INNA BOSM ÐES FOLKIS

14 ANTSTONDON NW TWA PARTYJA - ÐA ALD [-]

15 - A ÆND ÆRMA WILDON WIÐER ENE MODER

16 HA* - MEN ÐÆT JONGK-FOLK ÐÆT FVL STRЄD.

17 LUST WЄRE WILDE NE TAT JEFÐA KÆN [-].

18 - ING HA* - ÐA EROSTA HЄTO* HJARA SELVA

19 MODER-HIS SVNA ÆND ÐA OÐЄRA HET-

20 ON HJARA SELVA TAT-HIS SVNA - MEN

21 ÐA MODER-HIS SVNA NE WRDE NAVT

22 NI MELD - HWAND ÐRVCHDAM ÐЄR FЄLO

23 SKЄPA MAKED* WRDE - WAS ÐЄR OVIRFLOD

24 TO FARA SKIPMAKAR - SMEDA - SYLMAKAR

25 RЄP-MAKER* ÆND TO FARA ALLE ʘRA AMB

26 - ACHTIS LJUD - ÐЄR TO BOPPA BROCHTON ÐA

27 SЄ-KÆMPAR ALLERLЄJA SYRHЄDA MIÐ -

28 ÐЄR FON HЄDON ÐA WIVA NOCHT - ÐA

29 FAMNA NOCHT - ÐA MANGЄRTNE NOCHT

30 - ÆND ÐЄROF HЄDON AL HJARA MЄGUM

31 NOCHT ÆND AL HJARA FRJUNDUM* ÆND

32 AÐUM* - [p. 208]  ÐA FRYSO BI FJUWERTICH JЄR ET

 [BOEK VAN KONERED MS PAG. 153]

dvan , thes nachtis spônth i netta nêi alle sidum aend thes dêis vrskalkth i thêr sina vnaeftertochtlika frjunda in . Friso sêith that er nêne prestera ner poppa forsta lyde ne mêi , men ik seg , hi ne mêi nimman lyda as him selva . Thêrvmbe nil hi navt ne dâja thaet thju burch Stavia wither vp hêjath warth . Thêrvmbe wil hi nêne Moder wêr hâ . Jud is Friso jow rêd jêvar , men morne wil hi jow kaening wertha , til thju hi over jo alle rjuchta mei . 12. Inna bosm thes folk is antstondon nw twa partyja . Tha alda aend aerma wildon wither êne Moder hâ , men thaet jongkfolk , thaet fvl strêdlust wêre wilde ne tât jeftha kaening hâ . Tha êrosta hêton hjara selva moder his svna aend tha ôthera hêton hjara selva tât his svna , men tha Moder his svna ne wrde wrde navt ni meld , hwand thrvchdam thêr fêlo skêpa mâked wrde , was thêr ovirflod to fâra skipmâkar , smêda , sylmâkar , rêpmâkar aend to fâra alle ôra ambachtisljud . Thêr to boppa brochton tha sêkaempar allerlêja syrhêda mith . Thêr fon hêdon tha wiva nocht , tha fâmna nocht , tha mangêrtne nocht , aend thêrof hêdon al hjara mêgum nocht aend al hjara frjundum aend âthum . 208 13. Tha Friso bi fjuwertich jêr et

doen, des nachts spant hij zijne netten naar alle zijden en des daags verschalkt hij daarin zijne onergdenkende vrienden. Friso zegt dat hij geene priesteren noch vreemde vorsten lijden mag, maar ik zeg, hij mag niemand lijden dan hem zelven. Daarom wil hij niet gedoogen, dat de burgt Stavia weder opgericht wordt. Daarom wil hij geene Moeder weer hebben. Vandaag is Friso uw raadgever, maar morgen wil hij uw koning worden, opdat hij over u allen rechten mag. 12. In den boezem des volks ontstonden nu twee partijen. De ouden en armen wilden nu weder eene Moeder hebben, maar het jongvolk, dat vol strijdlust was, wilde een Vader of koning hebben. De eersten noemden zich Moederszonen, en de anderen noemden zich Vaderszonen; maar de Moederszonen werden niet geteld; want omdat er vele schepen gemaakt werden, was hier overvloed voor de scheepmakers, smeden, zeilmakers, reepmakers en voor alle andere ambachtslieden. Daarenboven brachten de zeekampers allerhande sieraden mede. Daarvan hadden de vrouwen genoegen, de maagden genoegen, de meisjes genoegen, en daarvan hadden alle hunne bloedverwanten genoegen, en alle hunne goede kennissen en vrienden. [209] 13. Toen Friso bij de veertig jaren te

At night he spreads his webs in all directions, and in the day he catches in them all his unsuspecting friends. Friso says he cannot suffer any priests or foreign princes, but we say that he cannot suffer anybody but himself; therefore he will not allow the burgh of Stavia to be rebuilt; therefore he will not have the folk-mother again. Today Friso is your counsellor, tomorrow he will be your king, in order to have full power over you." 12. Among the people there now existed two parties. The old and the poor wished to have the folk-mother again, but the young and the warlike wished for a father and a king. The first called themselves "Mother’s Sons", the others, "Father’s Sons", but the Mother’s Sons did not count for much; because there were many ships to build, there was a good time for all kinds of workmen. Moreover, the sea-rovers brought all sorts of treasures, with which the femmes were pleased, the girls were pleased, and their relations and friends. 13. When Friso had been nearly forty years at

nachts spinnt er Seine Netze nach allen Seiten und tagsüber überrascht er dann Seine arglosen Freunde. Friso sagt, er möge keine Priester noch fremde Fürsten, ich aber sage, er mag niemanden ausser sich selbst. Darum auch will er nicht zulassen, dass die Burg Stavia wieder aufgebaut wird, darum auch will er keine Mutter mehr haben. Heute ist Friso euer Ratgeber, aber morgen will er euer König werden, damit er über euch alle richten kann. 12. Innerhalb des Volkes entstanden nu zwei Parteien. Die Alten und die Armen wollten wieder eine Mutter haben, aber das junge Volk, dasvoller Kampflust war, wollte einen Vater oder König haben. Die ersteren nannten sich Muttersöhne und die anderen nannten sich selbst Vatersöhne. Aber die Muttersöhne fanden keine Beachtung, denn weil viele Schiffe gebaut wurden, gab es viel Arbeit und Brot für Schiffsbauer, Schmiede, Segelmacher, Seiler und für alle anderen Handwerksleute. Auch brachten die Seeleute viel Beute an Schmucksachen mit, an Denen die Frauen, die Jungfrauen und die Mägde ihre Freude hatten. 13. Als Friso an die vierzig Jahre in 208

MS 154

 

01 STAVEREN HUSHALDEN HЄDE STURF -ER -

02 ÐRVCH SIN BIJELDA HЄD ER FЄLO STATA

03 WIÐER TO MANLIK ʘÐERUM BROCHT  - DACH

04 JEF WI ÐЄRÐRVCH BЄTER WRDE ÐVR IK

05 NAVT BIJECHTA - FON ALLE GRЄVA  

06 ÐЄR BIFARA* HIM WЄRON N-AS* ÐЄR

07 NIMMAN SA BIFAMED* LIK FRYSO WЄST -

08 ÐA SA AS -K ЄR SЄIDE - ÐA JONGE FAMNA

09 KЄÐON SINA LOVE ÐAHWILA ÐA ALDA

10 FAMNA ELLA DЄDON VMB -IM TO ACHTJANE

11 ÆND HATLIK TO MAKJANE BI ALLE MÆN -

12 - NISKA - NW NE MACHTON ÐA ALDA

13 FAMNA HIM ÐЄR-MIÐA WEL NAVT NE STʘRA

14 IN SINA BIJELDINGA - MEN HJA HÆVON

15 MIÐ HJARA BARA ÐACH ALSA FŮL UT-

16 RJUCHT ÐÆT -ER STURVEN IS SVNDER ÐÆT

17 ER KÆNING WЄRE - NW WIL IK SKRI

18 - WA VR A-DEL SIN SVNV* - FRYSO

19 ÐЄR VSA SKIDNESE LЄRED HЄDE UT -ET

20 BOK ÐЄRA A-DEL-LINGA HЄDE ELLA DЄN

21 VMBE HJARA FRJUNDSKIP TO WINNAN

22 - DE - SIN ЄROSTE SVNV* ÐЄR HI HIR WON

23 BY SWЄT-HIRTE SIN WIF HEÐ -ER BI-

24 STONDA A-DEL HЄTEN - AND AFSKЄN

25 HI KÆMPADE MIÐ AL SIN WELD - VMBE

26 NЄNE BURGA TO FORSTÆLANE NER

27 WIÐER VP TO BVWANDE - ÐACH SAND

28 HI A-DEL NЄI ÐЄRE BURCH ET TEX-LAND

29 TIL ÐJU HI DIGER BI DIGER KVD WERÐA

30 MACHTA - MIÐ ELLA HWAT TO VSA

31 ЄWA TALE ÆND SЄDUM HЄREÐ - ÐA

32 A-DEL TWINTICH JЄR TÆLDE LЄT FRYSO  

 [BOEK VAN KONERED MS PAG. 154]

Stâveren hushalden hêde sturf er . Thrvch sin bijelda hêde r fêlo stâta wither to manlik ôtherum brocht , thach jef wi thêr thrvch bêter wrde thvr ik navt bijechta . Fon alle Grêva thêr bifâra him wêron n as thêr nimman sâ bifâmed lik Friso wêst . Tha sâ as k êr sêide , tha jonge fâmna kêthon sina love , thahwila tha alda fâmna ella dêdon vmb im to achtjane aend hâtlik to mâkjane bi alle maenniska . Nw ne machton tha alda fâmna him thêr mitha wel navt ne stôra in sina bijeldinga , men hja haevon mith hjara bâra thach alsa fül utrjucht thaet er sturven is svnder thaet er kaening wêre . Caput I. Nw wil ik skriwa vr Adel sin svnv . Friso thêr vsa skidnese lêred hêde ut et bok thêra Adellinga , hêde ella dên vmbe hjara frjundskip to winnande . Sin êroste svnv thêr hi hir won by Swêthirte sin wif , heth er bi stonda Adel hêten . And afskên hi kaempade mith alle sin weld , vmbe nêne burga to forstaelane ner wither vp to bvwande , thach sand hi Adel nêi thêre burch et Texland til thju hi diger bi diger kvd wertha machta , mith ella hwat to vsa êwa , tâle aend sedum hêreth . 2. Tha Adel twintich jêr taelde lêt Friso

Staveren had huis gehouden, stierf hij. Door zijne bemoeijing had hij vele staten weder tot malkander gebracht, maar of wij daardoor beter werden, durf ik niet bevestigen. Van alle Graven die voor hem waren, was er niemand zoo befaamd als Friso geweest. Doch zoo als ik vroeger zeide, de jonge maagden spraken zijn lof, terwijl de oude maagden alles deden om hem te laken en hatelijk te maken bij alle menschen. Daarmede nu konden de oude maagden hem wel niet verstoren in zijne bemoeijingen, maar zij hebben met haar misbaar toch zooveel uitgewerkt, dat hij gestorven is zonder dat hij koning was. Hoofdstuk IV. Nu wil ik schrijven over zijn zoon Adel. Friso die onze geschiedenis had leeren kennen uit het Boek der Adellingen, had alles gedaan om hunne vriendschap te winnen. Zijn eersten zoon dien hij hier won bij zijne vrouw Swethirte, heeft hij terstond Adel genoemd. En ofschoon hij kampte met al zijne macht, om geene burgten te herstellen noch op te bouwen, zond hij toch Adel naar de burgt te Texland, opdat hij door en door bekend worden mocht met alles wat tot onze wetten, taal en zeden behoort. 2. Toen Adel twintig jaren telde, liet Friso

Staveren he died. Owing to him many of the states had been joined together again, but that we were the better for it I am not prepared to certify. Of all the reeves that preceded him there was none so renowned as Friso; for, as I said before, the young femmes spoke in his praise, while the elder-femmes did all in their power to make him hateful to everybody. Although the old women could not prevent his meddling, they made so much fuss that he died without becoming king. Chapter IV: Now I will write about his son Adel - 1. Friso, who had learned our history from The Book of Adela’s Followers, had done everything in his power to win their friendship. His eldest son, whom he had by his wife Swethirte, he named Adel; and although he strove with all his might to prevent the building or restoring of any burghs, he sent Adel to the burgh of Texland in order to make himself better acquainted with our laws, language, and customs. 2. When Adel was twenty years old Friso

Staveren gewirkt hatte, starb er. Durch Seine Bemühungen hatte er viele Staaten wieder zueinander gebracht, aber ob wir dadurch besser wurden, wage ich nicht zu bestätigen. Von allen Grafen, die vor ihm waren, war niemand so berühmt gewesen wie Friso, aber wie ich schon sagte, die jungen Mägde sprachen sein Lob, während die alten Mägde alles taten, um ihn zu tadeln und bei allen Leuten verhasst zu machen. Zwar konnten die alten Mägde ihn hierdurch nicht in seinen Bemühungen stören, aber sie haben mit ihrem Geschrei doch soviel ausgerichtet, dass er starb, ohne dass er König geworden war.                Jetzt will ich schreiben über seinen Sohn Adel. Friso, der unsereGeschichte aus demBuch der Adelingenkennen gelernt hatte, hat allesgetan, um ihre Freundschaft zu gewinnen. Seinen ersten Sohn, den er hier beiseiner Frau Swethirte gewann, hat er sogleich Adel genannt. Und obgleich er mitaller Macht danach strebte, keine Burgen wiederherzustellen noch aufzubauen, sosandte er doch Adel nach der Burg auf Texland, damit er durch und durch mitallem, was zu unseren Gesetzen, Sprache und Sitten gehört, bekannt würde. 2. AlsAdel zwanzig Jahre zählte, liess Frieso

MS 155

 

 

01 HIM TO SIN ÆJN SKOL KVMA ÆND AS -ER

02 ÐЄR UTLЄRED* WAS - LЄT -ER HIM ÐRVCH-OVIR

03 ALLE STATA FARA – A-DEL WAS -NE MIN-

04 LIKA SKALK - BI SIN FARA HEÐ -ER FЄLO AÐA

05 WNNEN - DANA IS -T KVMEN ÐÆT -ET FOLK

06 HIM AÐA-RIK HЄTEN HEÐ - AWET HWAT

07 - IM ÆFTERNЄI SA WEL TO PASE KЄM* HWAND

08 AS SIN TAT FALLEN WAS - BILEV -ER IN SIN

09 STЄD - SVNDER ÐÆT ER VR -ET KJASA ЄNER

10 ʘÐERA GRЄVA  SPRЄKA KЄM* -

11 ÐAHWILA A-DEL TO TEX-LAND INNA LЄRE

12 WЄRE - WAS ÐЄR TEFTA* EN ЄLLE* LJAWE

13 FAM IN VPPER BURCH - HJU KЄM FON UT

14 ÐA SAXANA-MARKUM WЄI - FON UT -

15 - ERE STAÐA ÐЄR IS KЄÐEN SVʘBA-LAND

16 ÐЄRÐRVCH WÆRÐ HJU TO TEX-LAND

17 SVʘBENE HЄTEN AFSKЄN [p. 210]  HJRA NʘME

18 IFKJA WЄRE – A-DEL HЄDE HJA LJAF

19 KRЄJEN ÆND HJU HЄDE A-DEL LJAF - MEN

20 SIN TÆT BЄD -IM HI SKOLDE JET WACHTJA -

21 A-DEL WAS HЄRICH* - MEN ALSA RING

22 SIN TAT FALLEN WAS ÆND HI SЄTEN - SAND

23 HI BISTONDA BODON NЄI BERÐ-HOLDA

24 HJRA TAT HIN - AS -ER SINE TOGHTER* TO

25 WIF HÆVA MACHTE - BERÐ-HODA WЄR NE

26 FORSTE FON VNFORBASTERE SЄD - HI HЄDE

27 IFKJA NЄI TEX-LAND INNA LЄRE SVNDEN

28 INNER HAPE ÐÆT HJA ENES* TO BURCH-FAM

29 KЄREN WRDE SKOLDE IN SINE ÆJN LAND -

30 ÐACH HI HЄDE HJARA BЄDER GЄRTE KÆN

31 NA LЄRED - ÐЄRVMBE GVNG -ER TO ÆND

32 JEF HJAM SINA SЄJEN* - IFKJA WЄR -NE

[BOEK VAN KONERED MS PAG. 155]

him to sin aejn skol kvma , aend as er thêr utlêred was , lêt er him thrvch ovir alle stâta fâra . Adel was ne minlika skalk , bi sin fâra heth er fêlo âtha wnnen . Dâna is t kvmen thaet et folk him Atha rik hêten heth , awet hwat him aefternêi sa wel to pase kêm , hwand as sin tât fallen was , bilêv er in sin stêd svnder that er vr et kjasa ên er ôthera Grêva sprêka kêm . Thahwila Adel to Texland inna lêre wêre , was thêr tefta en êlle ljawe fâm in vpper burch . Hju kêm fon ut tha Saxanamarkum wêi , fon ut êre stâtha thêr is kêthen Svôbaland thêr thrvch waerth hju to Texland Svôbene hêten , afskên 210 hjra nôme Ifkja wêre . Adel hêde hja ljaf krêjen aend hju hêde Adel ljaf , men sin taet bêd im hi skolde jet wachtja . Adel was hêrich , men alsa ring sin tât fallen was aend hi sêten , sand hi bistonda bodon nei Berth holda hira tât hin , as er sine toghter to wif haeva machte . Bertholda wêr ne forste fon vnforbastere sêd , hi hêde Ifkja nêi Texland inna lêre svnden inner hâpe that hja ênis to burchfâm kêren wrde skolde in sine aejn land . Thach hi hêde hjara bêder gêrte kaenna lêred , thêrvmbe gvng er to aend jef hjam sina sêjen . Ifkja wêr ne

hem naar zijn eigen school komen, en toen hij daar volleerd was, liet hij hem door alle staten reizen. Adel was een beminnenswaardig jongman; op zijne reizen heeft hij vele vrienden gewonnen, daardoor is het gekomen, dat het volk hem Atharik (vriendenrijk) genoemd heeft, iets dat hem naderhand zoo wel te pas is gekomen, want toen zijn vader gestorven was, bleef hij in zijne plaats, zonder dat er over het kiezen van een anderen graaf sprake kwam. 3. Terwijl Adel te Texland in de leer was, bevond zich aldaar tevens eene heel lieve maagd op de burgt. Zij kwam uit de Saksenmarken weg, uit de staat die genoemd is Suobaland, daarom werd zij te Texland [211] Suobene genoemd, ofschoon haar naam Ifkja was. Adel had haar lief gekregen, en zij had Adel lief; maar zijn vader beval hem, dat hij nog al wat wachten zoude. Adel was gehoorzaam, maar zoodra zijn vader gestorven was en hij gezeten, zond hij terstond boden naar Bertholde haren vader (met verzoek) of hij zijne dochter tot vrouw mogt hebben. Bertholde was een vorst van onverbasterde zeden, hij had Ifkja naar Texland in de leer gezonden in de hoop, dat zij eens tot burgtmaagd zoude gekozen worden in zijn land. Doch hij had hun beider begeerte leeren kennen, daarom ging hij heen en gaf hun zijnen zegen. Ifkja was eene

brought him into his own school, and when he had fully educated him he sent him to travel through all the states. Adel was an amiable young man, and in his travels he made many friends, so the people called him Atharik - that is, "Rich in Friends" - which was very useful to him afterwards, for when his father died he took his place without a question of any other reeve being chosen. 3. While Adel was studying at Texland there was a lovely femme at the burgh. She came from Saxanamark, from the state of Suobaland, therefore she was called at Texland Suobene, although her name was Ifkia. Adel fell in love with her, and she with him, but his father wished him to wait a little. Adel did as he wished; but as soon as he was dead, sent messengers to Bertholda, her father, to ask her in marriage. 4. Bertholda was a prince of high-principled feelings. He had sent his daughter to Texland in the hope that she might be chosen burgh-femme in her country, but when he knew of their mutual affection he bestowed his blessings upon them. Ifkia was a

ihn in Seine eigene Schule kommen, und als er ausgelernt hatte, liess er ihn durch alle Staaten reisen. Adel war ein liebenswürdiger junger Mann und auf seinen Fahrten hat er sich viele Freunde gewonnen. Deshalb nannte das Volk ihn Atha-rik (Freundenreich), was ihm später sehr gut zu statten gekommen ist. Denn als sein Vater gestorben war, blieb er an seiner Stelle, ohne dassvon der Wahl eines anderen Grafen gesprochen wurde.           3.Während Adel in Texland in der Lehrewar, befand sich auf der dortigen Burg eine sehr liebenswürdige Maid. Sie kamaus den Sachsenmarken her aus dem Staat, der Suobaland genannt wurde. Darumwurde sie in Texland Suobene genannt, obgleich ihr Name Ifkja war. Adel hattesie liebgewonnen, und sie liebte Adel, aber sein Vater befahl ihm, noch zuwarten, aber sobald sein Vater gestorben und er seinen Platz eingenommen hatte,sandte er sofort Boten zu ihrem Vater Bertholde, ob er Seine Tochter zum Weibehaben dürfte. Bertholde war ein Fürst von unverdornenen Sitten. Er hatte Ifkjain der Hoffnung nach Texland geschickt, dass sie einmal in seinem Lande zurBurgmagd gewählt werde. Allein er hatte ihrer beider Begehren kennengelernt,darum ging er hin und gab ihnen seinen Segen. Ifkja war eine 210

MS 156

 

 

01 KANTE FRYA-S - FAR SA FЄRE* IK HJA HÆV

02 KÆNNA LЄRED HEÐ HJU ALʘN WROCHT ÆND

03 WROT TIL ÐJU FRYA-S BERN WIÐER KVMA

04 MACHTE VNDERA SELVA ЄWA ÆND VN

05 - DER ЄNEN BʘN* - VMBE ÐA MÆNNISKA

06 VPPA HJRA SYD TO KREJANDE* - WAS HJU MIÐ

07 HJRA FRJUDELF* FON OF HJRA TAT ÐRVCH

08 ALLE SAXANA MARKA FAREN AND FORÐ

09 NЄI GЄRT-MÆNNJAGЄRT-MANNJA

10 ALSA HЄDON ÐA GЄRT-MANNA HJARA

11 STAT HЄTEN - ÐЄR HJA ÐRVCH GOSA HJRA

12 BIJELDINGA KRЄJEN HЄDE - DANA GVNGEN

13 HJA NЄI ÐA DЄNE-MARKA - FON ÐA DЄNA

14 - MARKA GVNGON HJA SKIP NЄI TEX-LAND -

15 FON TEX-LAND GVNGON HJA NЄI WEST

16 FLYLAND EN SA ALLINGEN ÐA SЄ NЄI

17 WAL-HALLA-GARA HIN - FON WALHALLA.

18 GARA BRŮDON HJA ALLINGEN ÐЄRA SŮDER

19 HRENUM* ALONT* HJA MIÐ GRATA FRЄSE

20 BOPPA ÐЄRE RЄNE BI ÐA MARSATA*

21 KЄMON HWERFON VSA A-POL-LANJA

22 SKREVEN HEÐ* - ÐO HJA ÐЄR EN STUT* WЄST

23 HЄDE GVNGON HJA WIÐER NЄI ÐA DELTA

24 AS HJA NW EN TID LʘNG NЄI ÐA DELTA

25 OF-FAREN WЄRON ALONT* HJA INNA

26 STRЄK FON ÐЄRE ALDA BURCH AKEN*

27 KЄMON ÐA SIND ÐЄR VNWARLINGA

28 FJUWER SKALKA MORÐ AND NAKED UT [-]

29 [-] EKLAT - HJA WЄRON EN LIÐ* ÆFTER AN*

30 KVMEN - MIN BROÐER ÐЄR VRAL BY

31 WAS HЄDE HJA OFTEN VRBЄDEN ÐACH

32 HJA NЄDE NAVT NE HЄRED - ÐA BʘNAR*

 [BOEK VAN KONERED MS PAG. 156]

kante Fryas . Far sa fêre ik hja haev kaenna lêred , heth hju alôn wrocht aend wrot til thju Fryasbern wither kvma machte vndera selva êwa aend vnder ênen bôn . 5. Vmbe tha maenniska vppa hira syd to krêjande , was hju mith hira frjudelf fon of hira tât thrvch alle Saxanamarka fâren and forth nêi Gêrtmaennja . Gêrtmannja alsa hêdon tha Gêrtmanna hjara stât hêten , thêr hja thrvch Gosa hira bijeldinga krêjen hêde . Dâna gvngen hja nei tha Dênemarka . Fon tha Dênemarka gvngon hja skip nei Texland . Fon Texland gvngon hja nêi Westflyland en sa allingen tha sê nêi Walhallagâra hin . Fon Walhallagâra brûdon hja allingen thêra sûder Hrênum al ont hja mith grâta frêse boppa thêre Rêne bi tha Marsâta kêmon hwêrfon vsa Apollânja skrêven heth .* 6. Tho hja thêr en stût wêst hêde , gvngon hja wither nêi tha delta As hja nw en tid lông nêi tha delta offâren wêron al ont hja inna strêk fon thêre alda burch Aken kêmon , sind thêr vnwarlinga fjuwer skalka morth and naked uteklât . Hja wêron en lith aefter an kvmen . Min brother thêr vral by was hêde hja often vrbêden , thach hja nêde navt ne hêred . 7. Tha bônar

flinke Friesin. Voor zoo verre ik haar heb leeren kennen, heeft zij steeds gewerkt en gewroet, opdat Fryas kinderen weder mochten komen onder dezelfde wet en onder eenen bond. 5. Om de menschen op hare zijde te krijgen, was zij met haren echtgenoot van haren vader af door alle Saksenmarken gereisd en voorts naar Geertmannia. Geertmannia, zoo hadden de Geertmannen hunne staat geheeten, die zij door Gôsas bemoeijing gekregen hadden. Daarop gingen zij naar de Denemarken. Van de Denemarken gingen zij te scheep naar Texland. Van Texland gingen zij naar Westflyland en zoo langs de zee naar Walhallagara. Van Walhallagara vertrokken zij langs den Zuiderrijn (de Waal), totdat zij met groote vrees bo ven den Rijn bij de Marsaten kwamen, waarvan onze Apollonia geschreven heeft.* 6. Toen zij hier eene wijle geweest waren, gingen zij weer naar de laagte. Als zij nu een tijdlang naar de laagte afgevaren waren, totdat zij in de streek van de oude burgt Aken kwamen, zijn er onverhoeds vier knechten vermoord en naakt uitgekleed. Zij waren een weinig achteraan gekomen. Mijn broeder, die overal bij was, had hun vaak verboden, doch zij hadden niet geluisterd. 7. De moordenaars

clever Child of Frya. As far as I have been able to learn, she always toiled and worked to bring the Frya’s people back under the same laws and customs. 5. To bring the people to her side, she travelled with her husband through all Saxanamark, and also to Gertmannia - as the Gertmannar had named the country which they had obtained by means of Gosa. Thence they went to Denamark, and from Denamark by sea to Texland. From Texland they went to Westflyland, and so along the coast to Walhallagara; thence they followed the Suder Hrenum, till, with great apprehension, they arrived beyond the Rene at the Marsatar of whom our Apollonia has written.* 6. When they had stayed there a little time, they returned to the lowlands. When they had been some time descending towards the lowlands, and had reached about the old burgh of Aken, four of their servants were suddenly murdered and stripped. They had loitered a little behind. My brother, who was always on the alert, had forbidden them to do so, but they did not listen to him. 7. The murderers

tüchtige Friesin. Soweit ich sie kennengelernt habe, hat sie immer gewirktund gestrebt, damit die Fryaskinder wieder unter ein Gesetz und in einen Bundkommen würden. 5.Um die Menschen zu gewinnen war sie mit ihremGemahl von ihrem Vater aus durch alle Sachsenmarken und weier nach Geertmannjagereist. Geermannja hatten die Geertmannen ihren Staat geheissen, den sie durchGosas Zutun bekommen hatten. Von dort gingen sie nach den Denemarken. Von denDenemarken gingen sie zu Schiff nach Texland. Von Texland gingen sie nachWestflieland und so dem meer entlang nach Walhallagara. Von Walhallagara reistensie langs des Süderrheins (Waal), bis sie mit grosser Gefahr oberhalb des Rheinszu den Marsaten kamen, worüber unsere Apollonia geschrieben hat .* 6.Als sie hier einige Zeit geblieben waren, gingen sie wieder abwärts. Alssie eine Zeitlang herab gefahren waren, bis sie in die Gegend der alten BurgAken kamen, sind unversehens vier Knechte ermordet und nackt ausgeplündertworden. Sie waren ein wenig zurückgeblieben. Mein Bruder, der überall dabeigewesen war, hatte ihnen dies oft verboten, sie hatten aber nicht gehorcht. DieMörder

MS 157

 

 

01 ÐЄR ÐÆT DЄN HЄDE WЄRON TWISK-LAND-

02 - AR ÐЄR JUDDЄGA* DRIST WЄI OVIRA HRЄNA

03 KVMA TO MORDA* AND TO RAWANDE -

04 ÐA TWISK-LANDAR ÐÆT SIND BANNANE

05 ÆND WЄI BRITNE FRYA-S BERN - MEN HJA-

06 - RA WIVA HÆVAÐ HJA FON ÐA TA/R/TARUM

07 RAWET* - ÐA TARTARA IS EN BRUN FINDA [-]

08 - S FOLK ALÐUS HЄTEN ÐRVCHDAM HJA

09 ALLE FOLKA TO STRIDA UTTARTA - HJA

10 SIND AL HRUTAR* ÆND RAWAR - ÐЄRFON

11 SEND ÐA TWISK-LANDAR ALSA BLOD-

12 [-] ÐORSTICH WRDEN - ÐA TWIS/K/LANDAR

13 ÐAM ÐJUS ÆRGNISE DЄN HЄDE - HЄTON

14 HJARA SELVA FRYA JEFÐA FRANKA -

15 ÐЄR WЄRON < SЄIDE MIN BROÐER > -

16 RADA - BRUNA - ÆND WITA MʘNG - ÐЄRA

17 ÐЄR RAD JEFÐA BRUN WЄRON BITON

18 HJARA HЄRE MIÐ SJALK-WЄTER WIT* - NЄI

19 DAM HJARA ʘNÐLITA ÐЄR BRUN BY WЄR

20 ALSA WRDON HJA ÐESTO LЄDLIKER ÐЄR

21 ÐRVCH - EVIN AS A-POL-LANJA BISKOJADON*

22 HJA ÆFTERNЄI LYDASBURCH* ÆND ET ALDER [-]

23 – GA* - DANA TAGON HJU IN OVIR STAVEREN [-]

24 - S WRDE BY HJARA LJUDA ROND - ALSA

25 MINLIK HЄDON HJA HJARA SELVA AN-

26 [-] STÆLED - ÐÆT ÐA MÆNNISKA RA ALLER [-]

27 - WЄIKES HALDA WILDE - ÐRЄ MʘNAÐA

28 FORÐER SAND A-DEL BODON NЄI ALLE

29 AÐUM ÐЄR HI BIWNNEN HЄDE - ÆND

30 LЄT ÐAM BIDDA - HJA SKOLDON INNA

31 MINNA MʘNAÐ LICHTA LJUDA TO HIM

32 SENDA - [p. 214]*  SIN WIF   <SЄIDER >   ÐЄR FAM*  

 

[BOEK VAN KONERED MS PAG. 157]

thêr thaet dên hêde wêron Twisklândar thêr juddêga drist wêi ovira Hrêna kvma to morda and to râwande . Tha Twislândar thaet sind bannane aend wêi britne Fryasbern , [212] men hjara wiva haevath hja fon tha Tartarum râwet . Tha Tartara is en brûn Findas folk , althus hêten thrvchdam hja alle folka to strida uttarta . Hja send al hrutar aend râwar . Thêr fon send tha Twisklândar alsa blod thorstich wrden . 8. Tha Twisklândar tham thju aergnise dên hêde , hêton hjara selva Frya jeftha Franka . Ther wêron sêide min brother râda bruna aend wita mong . Thêre thêr râd jeftha brun wêron biton hjara hêre mith sjalkwêter wit . Nêidam hjara ônthlita thêr brun by wêr , alsa wrdon hja thesto lêdliker thêr thrvch . 9. Êvin as Apollânja biskojadon hja aefternêi Lydasburch aend et Aldergâ . Dâna tâgon hju in over Stâverens wrde b y hjara ljuda rond . Alsa minlik hêdon hja hjara selva anstaeled that tha maenniska ra allerwêikes halda wilde . Thrê mônatha forther sand Adel bodon nêi alle âthum thêr hi biwnnen hêde aend lêt tham bidda , hja skoldon inna Minna mônath lichta ljuda to him senda . 214 10. Sin wif, sêid er, thêr fâm

die dat gedaan hadden, waren Twisklanders, die heden ten dage stoutweg over den Rijn komen te moorden en te rooven. De Twisklanders, dat zijn gebannen en weggeloopen Fryas- [213] kinderen, maar hunne vrouwen hebben zij van de Tartaren geroofd. De Tartaren zijn een bruin Findas volk, aldus genoemd, omdat zij alle volken ten strijde uittarten. Zij zijn allen ruiters en roovers. Daar van daan zijn de Twisklanders evenzoo bloeddorstig geworden. 8. De Twisklanders, welke die boosheid bedreven hadden, noemden zich zelven Frijen of Franken Er waren, zeide mijn broeder, roode, bruine en witte onder. Die, welke rood of bruin waren, beten hun haar met kalk water wit. Naardien echter hunne aangezichten bruin bleven, werden zij des te leelijker daardoor. 9. Even als Appollonia beschouwden zij naderhand Lydasburgt en het Alderga. Daarna trokken zij over Staverens oorden bij hunne lieden rond. Zij hadden zich zoo beminnelijk aangesteld, dat de menschen hen allerwege houden wilden. Drie maanden later zond Adel boden naar alle vrienden die hij gewonnen had en liet hun verzoeken, dat zij in de Minnemaand wijze lieden tot hem zouden zenden. 10. Zijne vrouw, zeide hij, die maagd [215]

NB. De signalering van Ottema, dat hier een blad te veel is omgeslagen en er dus twee bladen ontbreken, is onjuist. De paginering loopt gewoon door en dat geldt ook voor de tekst.

that had committed this crime were Twisklandar, who had at that time audaciously crossed the Rene to murder and to steal. The Twisklandar are banished and fugitive Children of Frya, but their wives they have stolen from the Tartarar. The Tartarar are a brown tribe of Finda’s people, who are thus named because they make war on everybody. They are all horsemen and robbers. This is what makes the Twisklandar so bloodthirsty. 8. The Twisklandar who had done the wicked deed called themselves Fryar or Frankar. There were among them, my brother said, red, brown, and white men. The red and brown made their hair white with lime-water but as their faces remained brown, they were only the more ugly. 9. In the same way as Apollonia, they visited Lydasburch and the Alderga. Afterwards they made a tour of all the neighbourhood of Staveren. They behaved with so much amiability, that everywhere the people wished to install Adel as king. Three months later, Adel sent messengers to all the friends that he had made, requesting them to send to him their representatives in the Minna Month [...] 10. [...] His wife, he said, who had been a femme

waren Twiskländer gewesen, die heutzutage dreist über den Rhein kommen, umzu morden und zu plündern. Die Twiskländer sind verbannte und fortgelaufeneFryaskinder, die ihre Frauen von den Tartaren geraubt haben. Die Tartaren sindein braunes Findasvolk, so genannt, weil sie alle Völker zum Kamp herausfordern.Sie sind alle Reiter und Raüber. Dadurch sind die Twiskländer genauso räuberischgeworden.Die Twiskländer, die diese Übeltat begangenhatten, nannten sich selber Freien oder Franken. Es gab unter ihnen, so sagtmein Bruder, rote, braune und wisse. Die roten oder braunen beizten ihre Haremit Kalkwasser weiss, da aber ihr Gesicht braun blieb, wurden sie dadurch umsohässlicher. Ebenso wie Apollonia sahen sie sich nachher Lydasburg und dasAlderga an. Darauf zogen sie über Staveren bei ihren Leuten umher. Sie waren soliebenswürdig gewesen, dass die Menschen sie überall dabehalten wollten. DreiMonate später sandte Adel Boten zu allen Freunden, die er gewonnen hatte, siesollten im Minnemonat weise Männer zu ihm senden. 10. Seine Frau, sagte er, die Maid ge-     212

MS 158 SKRIFT MID GOSAS RED

 

 

01 WЄST HЄDE TO TEX-LAND HЄDE DANA EN

02 OVIRSKRIFT KRЄJEN - TO TEX-LAND WARÐAT

03 JETA FЄLO SKRIFTA FVNDEN ÐЄR NAVT

04 IN -T BOK ÐЄRA ADELINGA VRSKRЄVEN

05 SEND - FON ÐISSA SKRIFTUM HЄDE GOSA

06 ЄN BI HJRA UTROSTE WILLE* LЄID - ÐЄR [-]

07 [-] ÐRVCH ÐA ALDESTE FAM ALBЄÐE*

08 AVBER* MAKT WERÐA MOST ALSA

09 RINGEN FRYSO FALLEN WAS -

10 HYR IS ÐÆT SKRIFT - MIÐ GOSA-S RЄD -

11 ÐA WR-ALDA BERN JEF AN ÐA

12 MODERA FON ÐÆT MÆNNISKELIK SLACH [-]

13 - TE ÐA LЄID ER ЄNE TALE IN ALLER TONGA

14 ÆND VP ALLER LIPPA - ÐJUS MЄIDE HЄDE

15 WR-ALDA AN ÐA MÆNNISKA JЄVEN TIL

16 ÐJU HJA MÆNLIK ʘÐERA ÐЄRMIÐ MACH

17 - TE KÆNBER MAKJA - HWAT MÆN FOR-

18 [-] MYDE MOT ÆND HWAT MÆN BIJAGJA

19 MOT VMBE SЄLIGHЄD TO FINDANE ÆND

20 SЄLIGHЄD TO HALDANE IN AL ЄVGHЄD -

21 WRALDA IS WIS ÆND GOD ÆND

22 AL FÆRSJANDE - NЄIDAM ER NV WIST

23 ÐÆT LUK ÆND SЄLIGHЄD FON JRÐA

24 FLYA MOT - JEF BOSHЄD - DŮGED BI

25 DROGA MЄI - ALSA HEÐ -ER AN ÐJU TAL

26 ЄNE RJUCHTFЄRDIGE ÆJENDOMLIKHЄD

27 FÆST BONDEN - ÐJUS ÆJENDOMLIKHЄD

28 IS ÐЄR AN LЄGEN - ÐÆT MÆN ÐЄR [-] 

29 - MIÐ NЄN LЄJEN SEGE NER BIDROG [-]

30 - LIKA WORDA SPRЄKA NE MЄI SVNDER

31 STEM-LЄÐ NOCH SVNDER SKAM [-]

32 - RAD ÐRVCH HVAM MÆN ÐA BOSA

 [BOEK VAN KONERED MS PAG. 158]

wêst hêde to Texlând , hêde dâna en ovirskrift krêjen . To Texland warthat jeta fêlo skrifta fvnden , thêr navt in t bok thêra Adelinga vrskrêven send . Fon thissa skriftum hêde Gosa ên bi hira utroste wille lîd , thêr thrvch tha aldeste fâm Albêthe avbêr mâkt wertha most , alsa ringen Friso fallen was .

geweest was te Texland, had daarvan een afschrift gekregen. Te Texland worden nog vele geschriften gevonden, die niet in het boek der Adelingen overgeschreven zijn. Van deze schriften had Gôsa een hij haar uiterste wil gelegd, 't welk door de oudste maagd Albetha openbaar gemaakt moest worden, zoodra Friso gestorven was.

at Texland, had received a copy of it. In Texland many writings are still found which are not copied in The Book of Adela’s Followers. One of these writings had been placed by Gosa with her last will, which was to be opened by the most senior elder-femme, Albethe, as soon as Friso was dead.

wesen was zu Texland, hatte davon eine abschrift erhalten. Seine Frau, sagte er, die Maid gewesen war zu Texland, hatte davon eine Abschrift erhalten. Auf Texland werden noch viele Schriften gefunden, die nicht in dem Buche der Adelingen abgeschrieben sind. Von diesen Schriften hat Gosa eine zu ihrem letzten Willen gelegt, welche durch die älteste Maid, Albethe, offenkundig werden sollte, sobald Friso gestorben wäre.

BOEK VAN GOSA

Caput V. Hyr is that skrift mith Gosas rêd . 1. Tha Wralda bern jêf an tha modera fon thaet maenniskelik slachte , thâ lêid er êne tâle in aller tonga aend vp aller lippa . Thjus mêide hêde Wralda an tha maenniska jêven , til thju hja maenlik ôthera thêrmith machte kaenbêr mâkja , hwat maen formyde mot aend hwat maen bijagja mot vmbe sêlighêd to findane aend sêlighêd to haldane in al êvghêd . 2. Wralda is wis aend god aend al faersjande . Nêidam er nw wist , thaet luk aend sêlighêd fon irtha flya mot , jef boshêd düged bidroga mêi , alsa heth er an thju tâl êne rjuchtfêrdige aejendomlikhêd faest bonden . Thjus aejendomlikhêd is thêr an lêgen , thaet maen thêr mith nên lêjen sêge , ner bidroglika worda sprêka ne mêi svnder stem lêth noch svnder skâmrâd , thrvch hvam maen tha bosa fon hirte bistonda vrkaenna mêi . 3. Nêidam vsa tâle thus to luk aend to sêlighêd wêjath , aend thus mith wâkt aejen tha bosa

Hoofdstuk V. Hier is dit geschrift met Gosas raad. 1. Toen Wralda kinderen gaf aan de moeders van het menschelijk geslacht, toen legde hij ééne taal in aller tongen en op aller lippen. Dit geschenk had Wralda aan de menschen gegeven, opdat zij elkander daarmede mochten kenbaar maken, wat men vermijden moet en wat men najagen moet om zaligheid te vinden en zaligheid te houden in alle eeuwigheid. 2. Wralda is wijs en goed en alles voorziende. Naardien hij nu wist, dat geluk en zaligheid van de aarde moet vlieden, als de boosheid de deugd bedriegen kan, zoo heeft hij aan de taal eene regtvaardige eigenschap verbonden. Deze eigenschap is hierin gelegen, dat men daarmede geen leugen zeggen, noch bedriegelijke woorden spreken kan zonder stamelen, noch zonder blozen, waardoor men de boozen van harte terstond onderkennen kan. 3. Naardien dus onze taal tot geluk en zaligheid den weg baant, en dus mede waakt tegen de booze

Chapter V: Here is the writing with Gosa’s advice - 1. When Wr-alda gave children to the mothers of mankind, he gave one language to every tongue and to all lips. This gift Wr-alda had bestowed upon men in order that by its means they might make known to each other what must be avoided and what must be followed to find true life, and to hold that life to all eternity. 2. Wr-alda is wise and good, and all foreseeing. As he knew that happiness and holiness would flee from Irtha when wickedness could overcome virtue, he has attached to the language an equitable property. This property consists in this, that men can neither lie nor use deceitful words without stammering or blushing, by which means the innately bad are easily known. 3. As thus our language opens the way to happiness and blessedness, and thus helps to guard against evil

Kapitel V. Hier ist die Schrift mit Gosas Rat. 1. Als Wralda den Müttern des menschlichen Geschlechtes Kinder gab, da legte er eine Sprache auf alle Zungen und auf alle Lippen. Dies Geschenk hatte Wralda den Menschen gegeben, damit sie einander dadurch erkennbar machen konnten, was man meiden muss und welchen Dingen man nachstreben muss, um Seligkeit zu finden und Seligkeit zu behalten in aller Ewigkeit. 2. Wralda ist weise und gut und alles vorhersehend. Sintemal er nun wuftte, dass Glück und Seligkeit von der Erde fliehen müssen, wenn die Bosheit die Tügend betrügen kann, so hat er mit der Sprache eine gerechte Eigentümlichkeit fest verbunden. Diese Eigentümlichkeit liegt darin, dass man damit keine Lüge sagen, noch trügerische Worte sprechen kann sonder Stimmentstellung und sonder Schamrot, wodurch man die von Herzen Bösen zur Stund erkennen mag. 3. Nachdemmalen unsere Sprache also den Weg zum Glück und zur Seligkeit zeigt und also mitwacht wider die bösen  

 

       

MS 159

 

 

01 FON HIRTE BISTONDA VRKÆNNA MЄI -

02 NЄIDAM VSA TALE ÐUS TO LUK ÆND TO

03 SЄLIGHЄD WЄJAÐ ÆND ÐUS MIÐ WAKT

04 ÆJEN ÐA BOSA NYGONGA ÐЄRVMBE IS HJU

05 MIÐ ALLE RJUCHT GOD-IS TALE HЄTEN -

06 ÆND ALLE ÐA JENA* HWAM HJA AN ЄRE

07 HALDA HAVAÐ ÐЄR GʘME* FON - ÐA

08 HWAT IS BЄRÐ - ALSA RING ÐЄR MONG

09 VSA HALF SUSTERUM ÆND HALF BROÐ [-]

10 - ARUM BIDROGAR VPKЄMON ÐAM HJAR

11 - A SEL* FORI GOD-IS SKALKUM UTJAVON -

12 ALSA RING IS ÐÆT OWERS* WRDEN - ÐA

13 BIDROGLIKA PRESTERA ÆND ÐA WRANG [-]

14 [-] WRЄJA FORSTA - ÐЄR IMMER SЄMIN

15 HЄLADON - WILDON NЄI WILKЄR LЄVA

16 ÆND BUTA GOD-IS ЄWA DVAN - IN HJARA [p. 216]

17 TSJOD-ISHЄD* SEND HJA TO GVNGEN ÆND

18 HÆVON ʘÐERA TALA FORSVNNEN TIL

19 ÐJU HJA HЄMLIK MACHTE SPRЄKA IN

20 ÆJENWÆRÐA FON ALREK ʘÐERUM VR

21 ALLE BOSA ÐINGA ÆND VR ALLE VNWERÐ [-]

22 - LIKA ÐINGA SVNDER ÐÆT STEMLEÐ

23 HJAM VRRЄDA* MOCHT NACH SKAM-

24 [-] RAD HJARA GELAT* VRDЄRVA - MEN

25 HWAT IS ÐЄR UT BERN - ЄVIN BLYD

26 AS -T SЄD ÐЄRA GODA KRŮDUM FON

27 VNDER NE GRVND UT VNTKЄMÐ ÐÆT

28 AVBER* SЄJED IS ÐRVCH GODA LJUDA

29 BY HELLE DЄI* - EVEN BLYD BRENGÐ TYD ÐA

30 SKADLIKA KRUDA AN -T LJUCHT ÐЄR

31 SЄJED SEND ÐRVCH BOSA LJUDA - IN -T

32 FORBORGNE ÆND BY ÐJUSTRENESE –

[BOEK VAN GOSA MS PAG. 159]

nygonga , thêrvmbe is hju mith alle rjucht godis tâle hêten , aend alle tha jêna hwam hja an êre halda hâvath thêr gôme fon . Tha hwat is bêrth . Alsa ring thêr mong vsa halfsusterum aend halfbrotharum bidrogar vpkêmon , tham hjara selva fori godis skalkum utjavon , also ring is thaet owers wrden . 4. Tha bidroglika prestera aend tha wrangwrêja forsta thêr immer sêmin hêladon , wildon nêi wilkêr lêva aend buta god is êwa dvan . In bjara 216 tsjodishêd send hja to gvngen aend haevon ôthera tâla forsvnnen , til thju hja hêmlik machte sprêka in aejenwaertha fon alrek ôtherum , vr alle bosa thinga aend vr alle vnwêrthlika thinga svnder thaet stemlêth bjam vrrêda mocht nach skâmrâd hjara gelât vrderva . 5. Men hwat is thêrut bern . Êvin blyd as t sêd thêra goda krûdum fon vnder ne grvnd ut vntkêmth , thaet avbêr sêjed is thrvch goda ljuda by helle dêi , êven blyd brength tyd tha skâdlika krûda an t ljucht , thêr sêjed send thrvch bosa ljuda in t forborgne aend by thjustrenesse .

neigingen, daarom is zij met alle recht godestaal (de taal des goeds) genoemd, en alle degene, die haar in eere houden, hebben daar eere van. Doch wat is er gebeurd. Zoodra er onder onze halfzusteren en halfbroederen bedriegers opkwamen, die zich zelf voor dienaren des goeds uitgaven, is dat weldra anders geworden. 4. De bedriegelijke priesters en de boosaardige vorsten, die altijd te zamen heulden, wilden naar willekeur leven en buiten de wetten des goeds handelen. In hunne ondeugendheid zijn zij heen [217] gegaan en hebben andere talen verzonnen, opdat zij heimelijk konden spreken in tegenwoordigheid van ieder ander over alle booze dingen en over alle onwaardige zaken, zonder dat stamelen hen zoude verraden, noch blozen hun gelaat ontsieren. 5. Maar wat is daaruit geboren? Even gemakkelijk als het zaad van goede kruiden van onder den grond weg ontkiemt, dat in 't openbaar gezaaid is door goede menschen bij lichten dag, even gemakkelijk brengt de tijd de schadelijke kruiden aan het licht, die gezaaid zijn door booze menschen in het verborgene en bij duisternis.

inclinations, it is rightly named the language of the gods, and all those by whom it is held in honour derive honour from it. But what has happened? As soon as among our half brothers and sisters deceivers arose, who gave themselves out as servants of the good, it soon became otherwise. 4. The deceitful priests and the malignant princes, who always clung together, wished to live according to their own inclinations, without regard to the laws of right. In their wickedness they went so far as to invent other languages, so that they might speak secretly in anybody’s presence of their wicked and unworthy affairs without betraying themselves by stammering, and without showing a blush upon their countenances. 5. But what has that produced? Just as the seed of good herbs which has been sown by good men in the open day springs up from the ground, so time brings to light the evil seed which has been sown by wicked men in secret and in darkness.

Neigungen, darumist sie, mit Recht Gottessprache geheissen, und alle diejenigen, die sie in Ehren halten, haben dadurch Freude. Doch was ist geschehen? Alsobald inmitten unserer Halbschwestern und Halbbrüder Betrüger aufstanden, die sich selbst für Gottesknechte ausgaben,ist das gar schnell anders geworden. 4. Die betrügerischen Priester und die ruchlosen Fürsten, die immer miteinander verschworen sind, wollten nach Willkür leben und ausser dem Gottesgesetz handeln. In ihrer Schlechtigkeit sind sie hingegangen und haben andere Sprachen ersonnen, damit sie heimlich sprechen können in Gegenwart aller anderen über alle bösen Dinge und über alle unwürdigen Dinge, ohne dass Stammeln sie verraten noch Schamrot ihr Antlitz entstellen könnte. 5. Aber wasist daraus geboren? Ebenso leicht wie der Same der guten Kräuter in der Erde aufgeht, der offenkundig gesäet wordenist von guten Leuten am hellen Tage, ebenso leicht bringt die Zeit die schädlichen Kräuter an das Licht, die gesäet sind von bosen Leuten im Verborgenen und in der Finsternis.       216

MS 160

 

01 ÐA LODDERIGA MANGЄRTNE ÆND ÐA

02 VNMÆNLIKA KNAPA ÐЄR MIÐA VVLA

03 PRESTERUM ÆND FORSTUM HORADON

04 VNTLVKADON ÐA NYA TALA AN HJARA

05 BOLA - ÐЄRWISA SEND HJA FORÐ KVM [-]

06 - EN EMONG ÐA FOLKRUM TIL ÐJU HJA

07 GOD-IS TALE GLAD VRJETTEN HÆVE -

08 WILST NV WЄTA HWAT ÐЄR OF WRD [-]

09 - EN IS - NV STEM-LЄÐ NER GELAT HJARA

10 BOSA TOCHTA NAVT LʘNGER MAR VRRED -

11 - ON NV IS DŮGED FON UT HJARA MID [-]

12 - DЄN WЄKEN - WISDOM IS FOLGÐ* ÆND

13 FRYDOM IS MIÐ GVNGEN - ЄNDRACHT

14 IS SOK RAKÐ* ÆND TWISPALT HEÐ SIN

15 STЄD INNOMMEN - LJAFDE IS FLJUCHT

16 ÆND HORDOM SIT MIÐ NYD AN TЄFEL

17 ÆND ÐЄR ЄR RJUCHTFЄRDICHHЄD

18 WELDE , WELÐ NV ÐÆT SWЄRD -

19 ALLE SEND SLAVONA WRDEN ÐA

20 LJUDA FON HJARA HЄRA FON NYD

21 BOSA LUSTA ÆND BIGYRLIKHЄD -

22 HЄDE HJA NV MAR ЄNE TALE FORSVN [-]

23 - NЄN - MŮGLIK WAS -T ÐÆN JET EN LIÐ*

24 GOD GVNGEN - MEN HJA HÆVON ALSA

25 FЄLO TALA UTFONDEN AS ÐЄR STATA

26 SEND - ÐЄRÐRVCH MЄI ÐÆT ЄNE

27 FOLK ÐÆT ʘRE FOLK ЄVIN MIN FOR.

28 STAN AS ÐJU KV ÐENE HVND ÆND

29 ÐI WOLF ÐÆT SKЄP - ÐIT MŮGAÐ

30 ÐA STJURAR BITJUGA - ÐACH DANA

31 IS -T NV WЄI KVMEN - ÐÆT ALLE

32 SLAVONA FOLKAR MÆNLIK ʘÐERA  

 [BOEK VAN GOSA MS PAG. 160]

6. Tha lodderiga mangertne aend tha vnmaenlika knâpa thêr mitha vvla presterum aend forstum horadon vntlvkadon tha nya tâla an hjara bola , thêrwisa send hja forth kvmen êmong tha folkrum , til thju hja god is tâle glâd vrjetten haeve . 7. Wilst nw wêta hwat thêr of wrden is ? Nv stemlêth ner gelât hjara bosa tochta navt longer mar vrrêdon , nv is düged fon ut hjara midden wêken , wisdom is folgth aend frydom is mith gvngen , êndracht is sok râkt aend twispalt heth sin stêd innommen , ljafde is fljucht aend hordom sith mith nyd an têfel , aend thêr êr rjuchtfêrdichhêd welde , welth nv thaet swêrd . Alle send slâvona wrden , tha ljuda fon hjara hêra , fon nyd , bosa lusta aend bigyrlikhêd . 8. Hêde hja nvmâr êne tâle forsvnnen , müglik was t thaen jet en lith god gvngen . Men hja haevon alsa fêlo tâla utfonden as thêr stâta send . Thêrthrvch mêi thaet êne folk thaet ôre folk êvin min forstân as thju kv thene hvnd aend thi wolf thaet skêp . Thit mügath tha stjurar bitjuga . Thach dânâ is t nv wêi kvmen , thaet alle slâvona folkar maenlik ôthara

6. De wulpsche meisjes en verwijfde knapen, die met de onzedelijke priesters en vorsten boeleerden, ontlokten die nieuwe talen aan hunne boelen, derwijze zijn zij verspreid onder de volken, tot dat zij godestaal glad vergeten hebben. 7. Wilt gij nu weten, wat daarvan geworden is? Nu het stamelen en de gelaatskleur hunne booze driften niet meer verrieden, is de deugd van uit hun midden geweken, de wijsheid is gevolgd en de vrijheid is medegegaan; de eendracht is te zoek geraakt, en tweespalt heeft hare plaats ingenomen; de liefde is gevlucht, en de ontucht zit met nijd aan tafel; en waar vroeger rechtvaardigheid heerschte, heerscht nu het zwaard. Allen zijn slaven, de lieden van hunne heeren, de heeren van nijd, booze lusten en begeerlijkheid. 8. Hadden zij nu maar ééne taal uitgevonden, mogelijk was het dan nog eene wijle goed gegaan. Maar zij hebben zoo vele talen uitgevonden als er staten zijn. Daardoor kan het eene volk het andere volk even min verstaan als de koe den hond of de wolf het schaap. Dit kunnen de zeelieden betuigen. Doch daar van daan is het nu gekomen, dat alle slavenvolken elkander

6. The wanton girls and effeminate youths who consorted with the immoral priests and princes, taught the new language to their companions, and thus spread it among the people till the language of the gods was clean forgotten. 7. Would you know what came of all this? How that stammering and blushing no longer betrayed their evil doings - virtue passed away, wisdom and liberty followed; unity was lost, and quarrelling took its place; love flew away, and unchastity and envy met round their tables; and where previously justice reigned, now it is the sword. All are slaves - the subjects of their masters, envy, bad passions and covetousness. 8. If they had only invented one language things might possibly have still gone on well; but they invented as many languages as there are states, so that one people can no more understand another people than a cow a dog, or a wolf a sheep. The navigators can bear witness to this. From all this it results that all the slave people

6. Die lockeren Mädchen und die unmännlichen Knaben, die mit den unreinen Priestern und Fürsten hurten, entlockten die neuen Sprachen ihren Buhlen. Auf solche Weise sind sie weitergekommen unter die Völker, bis dass die Gottessprache gänzlich vergessen wurde. 7. Willst du nun wissen, was daraus geworden ist? Nun Stimmentstellung und Miene ihre bösen Leidenschaften nicht länger verrieten, ist die Tugend aus ihrer Mitte gewichen, Weisheit ist gefolgt und Freiheit ist geschwunden ; Eintracht ist verlorengegangen und Zwiespalt hat ihre Statte eingenommen ; Liebe ist geflohen und Hurerei sitzt mit Neid am Tisch, und da, wo ehemals Gerechtigkeit waltete, waltet nun das Schwert. Alle sind Sklaven geworden, die Leute von ihren Herren, die Herren von Neid, bösen Gelüsten und Begehrlichkeit. 8. Hätten sie nun noch eine Sprache erfunden, möglicherweise wäre es dann noch eine Weile gut gegangen. Aber sie haben so viele Sprachen erfunden, als es Staaten gibt. Dadurch vermag das eine Volk das andere ebensowenig zu verstehen als die Kuh den Hund oder der Wolf das Schaf. Dies können die Seefahrer bezeugen. Daher ist es nun gekommen, dass alle Sklavenvölker einander

MS 161

 

 

01 LIK ʘRA MÆNNISKA BISKOJA ÆND ÐÆT HJA

02 TO STRAFFE HJARAR VNDIGERHЄD ÆND FON

03 HJARA VRMЄTENHЄD MÆNLIK ʘÐERA AL

04 SA LʘNG BIORLOGE* ÆND BIKAMPA MOT-

05 - ON TIL ÐJU ALLE VRDILGAD* SEND - [p. 218]

06 HYR IS NV MIN RЄD -

07 BIST ÐV ALSA GYRICH ÐÆT ÐU JRÐA AL-

08 [-] LENA ERVA WILSTE ALSA ACHST ÐV NIM [-]

09 - MER MARE NЄN ʘRE TALE OVIR ÐINA

10 WЄRA NI KVMA TO LЄTANE AS GOD-IS

11 TALE - ÆND ÐÆN ACHST ÐV TO NJODANE

12 TIL ÐJU ÐIN ÆJN TALE FRY FON UTHЄMEDA

13 KLINNA BILYWEÐ - WILST ÐV ÐÆT -ER

14 SVME FON LYDAS BERN ÆND FON FINDAS

15 BERN RESTA SA DVAÐ STV ЄVIN ALSA -

16 ÐJU TALE ÐЄRA AST-SKЄN-LANDAR IS ÐRVCH

17 ÐA WLA MAGJARA VRBRŮD - ÐJU TALE

18 ÐЄRA KALTANA-FOLGAR IS ÐRVCH ÐA

19 SMŮGRIGE GOLA VRDERVEN - NV SEND

20 WI ALSA MILD WЄST VMBE ÐA WIÐER [-]

21 [-] KVMANDE HEL-LENA FOLGAR WIÐER IN

22 VS MIDDEN TO NЄMANDE* MEN IK SKROM

23 ÆND BEN SЄRELIK ANGE ÐÆT HJA VS MILD SA*

24 VRJELDA SKILUN MIÐ VRBRŮDING VSRA

25 RЄNE TALE - FŮL HÆVON WI WIÐERFAREN -

26 - MEN FON ALLE BURGUM ÐЄR ÐRVCH

27 ARGE TYD VRHOMLAÐ SEND ÆND VRDILI [-]

28 - GAD* HEÐ JRÐA FRYA-S-BVRCH

29 VNFORLEÐ BIHALDEN - ÆK MЄI IK ÐЄR [-]

30 [-] BY MELDA ÐÆT FRYA-S JEFÐA GOD-IS

31 TALE HIR ЄVIN VNFORLEÐ BIHALDEN

32 IS - HYR TO TEX-LAND MOST MÆN

 [BOEK VAN GOSA MS PAG. 161]

lik ôra maenniska biskoja aend thaet hja to straffe hjarar vndigerhêd aend fon hjara vrmêtenhêd , maenlik ôthera alsa long biorloge aend bikampa moton til thju alle vrdilgad send . 218

als andere menschen beschouwen, en dat zij tot straf van hunne onbezonnenheid en vermetelheid elkander zoo lang moeten beoorlogen en bestrijden tot dat zij alle verdelgd zijn. [219]

look upon each other as strangers; and that as a punishment of their inconsiderateness and presumption, they must quarrel and fight till they are all destroyed.

als andere Menschen betrachten und dass sie zur Strafe für ihre Unachtsamkeit und ihre Vermessenheit einander so lange bekriegen und bekämpfen mussen, bis sie alle vertilget sind.

Caput VI. Hyr is nv min rêd . 1. Bist thv alsa gyrich that thu irtha allêna erva wilste , alsa achst thv nimmer mâre nên ôre tâle ovir thina wêra ni kvrna to lêtane as god is tâle , aend thaen achst thv to njodane , til thju thin aejn tâle fry fon uthêmeda klinka bilyweth . Wilst thv thaet er svme fon Lydas bern aend fon Findas bern resta , sâ dvath stv êvin alsa . 2. Thju tâle thêra Ast Skênlandar is thrvch tha wla Mâgjara vrbrûd ; thju tâle thêra Kaltana folgar is thrvch tha smûgrige Gole vrderven . Nv send wi alsa mild wêst vmbe tha witherkvmande Hellêna folgar wither in vs midden to nêmande , men ik skrom aend ben sêrelik ange , thaet hja vs mild sa vrjelda skilun mith vrbrûding vsra rêne tâle . 3. Fül haevon wi witherfâren , men fon alle burgum , thêr thrvch arge tyd vrhomlath send aend vrdiligad , heth Irtha Fryasbnrch vnforleth bihalden ; aek mêi ik thêr by melda thaet Fryas jeftha god is tâle hir evin vnforleth bihalden is . 4. Hyr to Texland most maen

Hoofdstuk VI.Hier is nu mijn raad. 1. Zijt gij alzoo begeerig, dat gij de aarde alleen wilt beërven, zoo behoort gij nimmer meer eene andere taal over uwe lippen te laten komen als godestaal, en dan behoort gij te zorgen, dat uw eigen taal vrij blijft van uitheemsche klanken. Wilt gij nu dat er sommige van Lydas kinderen en van Findas kinderen blijven, dan doet gij even zoo. 2. De taal der Oost Schoonlanders is door de vuile Magyaren verdraaid; de taal der Keltanavolgers is door de smerige Golen verdorven. Nu zijn wij zoo mild geweest om de terugkeerende Hellenia volgers weder in ons midden te nemen, maar ik schroom en ben zeer bezorgd, dat zij onze mildheid zullen vergelden met verontreiniging van onze zuivere taal. 3. Veel hebben wij wedervaren, maar van alle burgten die door de booze tijd verstoord en verdelgd zijn, heeft Irtha Fryasburgt onverlet behouden; ook mag ik daar bij vermelden dat Fryas of godes taal hier even ongeschonden behouden is. 4. Hier op Texland moest men

Chapter VI: Here is my counsel - 1. If you wish that you alone should inherit the World, you must never allow any language but the language of the gods to pass your lips, and take care that your own language remains free from outlandish sounds. If you wish that some of Lyda’s children and some of Finda’s children remain, you must do the same. 2. The language of the Ast Skenlandar has been perverted by the vile Magyarar, and the language of the followers of Kaltana has been spoiled by the dirty Golar. Now, we have been weak enough to admit among us the returned followers of Hellenia, but I anxiously fear that they will reward our weakness by debasing our pure language. 3. Many things have happened to us, but among all the burghs that have been disturbed and destroyed in the bad time, Irtha has preserved Fryasburch uninjured; and I may remark that Frya’s language, or the language of the gods, has always remained here untainted. 4. Here in Texland, therefore, schools should

Kapitel VI. Hier ist nun mein Rat. 1. Bist du also begierig, die Erde allein zu erben, so sollst du nimmer eine andere Sprache über deine Lippen kommen lassen als die Gottessprache, und dann geziemt es dir zu sorgen, dass deine eigene Sprache freibleibt von ausheimischen Klängen. Willst du nun, dass welche von Lydas Kindern und von Findas Kindern bleiben, dann tuest du desgleichen. 2. Die Sprache der Ost-Schonlander ist von den unreinen Magjaren verhunzt ; die Sprache der Keltana-Folger ist von den schmutzigen Golen verdorben. Nun sind wir so mild gewesen, die zurückkehrenden Hellenja-Anhänger wieder in unsere Mitte auf zunehmen, aber ich befürchte sehr, dass sie unsere Milde vergelten werden durch Verhunzung unserer reinen Sprache. 3. Vieles ist uns widerfahren, aber von allen Burgen, die durch die arge Zeit zerstört und vertilgt worden sind, hat Irtha Fryasburg unversehrt erhalten. Auch darf ich dabei berichten, dass Fryas oder Gottes Sprache hier ebenso unversehrt erhalten ist. 4. Hier auf Texland sollte man     218

MS 162

 

 

01 ÐUS SKOLA STIFTA - FON ALLE STATUM ÐЄR

02 -ET MIÐA ALDA SЄDUM HALDA MOST -ET

03 JONGK FOLK HYR HINNE SENDEN WRDE ÆFTER

04 DAM MOCHTON ÐЄRA ÐER UTLЄRED WЄRE

05 ÐA ʘRA HELPA ÐЄR TO HONK VRBЄIDE -

06 WILLAÐ ÐA ʘRA FOLKAR YSRE WЄRON

07 FON ÐI SELLA ÆND ÐЄR VR MIÐ ÐI SPRЄKA

08 ÆND ÐINGA SA MOTON HJA TO GOD-IS TALE

09 WIÐER KЄRA - LЄRAÐ HJA GOD-ISTALE SA

10 SKILUN ÐA WORDA FRY-SA* ÆND RJUCHT

11 – HA* TO HJARA INKVMA - IN HJARA BRЄIN

12 SKIL ET ÐÆN BIJINA TO GLIMMANDE

13 ÆND TO GLORANDE TIL ÐJU ELLA TO -NE

14 LOGHA* WARÐ - ÐISSA LOGHA* SKIL ALLE

15 BALDA FORSTA VRTЄRA ÆND ALLE SKIN-

16 [-] FRANA ÆND SMŮGRIGA PRESTERA -

17 ÐA HEINDE ÆND FЄRHЄMANDE SENDA-BOD -

18 - ON HЄDON NOCHT FON VR ÐÆT SKRIFT ÐACH

19 ÐЄR NE KЄMON NЄNE SKOLA - ÐÆ STIFTE

20 A-DEL SELVA SKOLA ÆFTER HIM DЄDON

21 ÐA ʘRA FORSTA LIK HY - JЄRLIKIS GVNG

22 - ON A-DEL ÆND IFKJA ÐA SKOLA SKOJA -

23 FANDON HJA ÐÆN EMONG ÐA INHЄMAR* ÆND

24 UTHЄMAR SELIGA ÐЄR EKKORUM [p. 220]

25 FRJUNDSKIP BARADON SA LЄTON BЄDA

26 GRATE BLIDSKIP BLIKA - HЄDON SVME SEL [-]

27 - IGA EKKORUM FRJUNDSKIP SWOREN -

28 ALSA LЄTON HJA ALRA MANNALIK TO

29 MANLIKʘRUM KVMA - MIÐ GRATE

30 STAT LЄTON HJA ÐÆN HJARA NʘMA

31 IN EN BOK SKRIVA ÐRVCH HJAM ÐÆT

32 BOK ÐЄRA FRJUNDSKIP HЄTEN ÆFTER-

 

 [BOEK VAN KONERED MS PAG. 162]

thus skola stifta , fon alle stâtum thêr et mitha alda sêdum halda , most et jongk folk hyr hinne senden wrde , aefterdam mochton thêra utlêred wêre tha ôra helpa thêr to honk vrbêide . 5. Willath tha ôra folkar ysre wêron fon thi sella ênd thêrvr mith thi sprêka aend thinga , sâ moton hja to god istâle wither kêra . Lêrath hja god istâle sâ skilun tha worda fry sâ aend rjucht hâ to hjara inkvma , in hjara brêin skilet thaen bijina to glimmande aend to glorande til thju ella to ne logha warth . Thissa logha skil alle balda forsta vrtêra aend alle skinfrâna aend smûgriga prestera . 6. Tha hêinde aend fêrhêmande sendabodon hêdon nocht fon vr thaet skrift , thach thêr ne kêmon nêne skola . Thae stifte Adel selva skola , aefter him dêdon tha ôra forsta lik hy . Jêrlikis gvngon Adel aend Ifkja tha skola skoja . Fandon hja thaen êmong tha inhêmar aend uthêmar seliga thêr ekkorum 220 frjundskip bâradon , sâ lêton bêde grâte blidskip blika . Hêdon svme seliga ekkorum frjundskip sworen , alsa lêton hja alra mannalik to manlik ôrum kvma , mith grâte stât lêton hja thaen hjara nôma in en bok skriva , thrvch hjam thaet bok thêra frjundskip hêten , aefter-

dus scholen stichten; van alle staten, die het met de oude zeden houden, moest het jong volk hier heen gezonden worden; daarna mochten zij die volleerd waren, de anderen helpen die te huis verbeiden. 5. Willen de andere volken ijzerwaren van u koopen en daarover met u spreken en dingen, dan moeten zij tot godestaal terugkeeren. Leeren zij godestaal, dan zullen de woorden vrij zijn en recht hebben tot hen inkomen, in hun brein zal het dan beginnen te glimmen en te gloren tot dat alles tot eene vlam wordt. Deze vlam zal alle slechte vorsten verteeren en alle schijnvrome en smerige priesters. 6. De inlandsche en uitlandsche zendboden hadden genoegen van dat geschrift, doch er kwamen geene scholen. Toen stichtte Adel zelf scholen, na hem deden de andere vorsten hetzelfde. Jaarlijks gingen Adel en If kja de scholen in oogenschouw nemen. Bevonden zij dan onder de inlanders of bui- [221] tenlanders gelukkigen, die elkander vriendschap toedroegen, dan lieten zij beide groote blijdschap blijken. Hadden sommige gelukkigen elkander vriendschap gezworen, dan lieten zij alle menschen bij elkander komen, en met groote staatsie lieten zij dan hunne namen in een boek schrijven, door hun het boek der vriendschap *genoemd: daar-

* Liber amicorum.

be established; and from all the states that have kept to the old customs the young people should be sent here, and afterwards those whose education is complete can help those who remain at home. 5. If foreigners come to buy ironwares from you, and want to talk and bargain, they must come back to the language of the gods. If they learn the language of the gods, then the words, "To Be Free", and, "To Have Justice", will come to them, and glimmer and glitter in their brains to a perfect light, and that flame will destroy all bad princes and hypocritical dirty priests. 6. The native and foreign messengers were pleased with that writing, but no schools came from it. Then Adel established schools himself. Every year Adel and Ifkia went to inspect the schools. If they found a friendly feeling existing between the natives and foreigners, they were extremely pleased. 7. If there were any who had sworn friendship together, they assembled the people, and with great ceremony let them inscribe their names in a book which was called The Book of Friendship,

also Schulen stiften : von allen Staaten, die es mit den alten Sitten halten, muss das junge Volk hierher gesandt werden ; danach dürfen diejenigen, die ausgelernt haben, den anderen wieder helfen, die daheim verharren. 5. Wollen die anderen Völker Eisenwaren von euch kaufen und darüber mit euch sprechen und dingen, so mussen sie zur Gottessprache wiederkehren. Lernen sie die Gottessprache, so werden die Worte ‘frei sein’ und ‘recht haben’ zu ihnen eingehen, in ihren Häuptern wird es dann beginnen zu glimmen und glühen, bis es zu einer Lohe wird. Diese Flamme wird alle bösen Fürsten und Scheinfrommen und schmutzigen Priester verzehren. 6. Die einheimischen und ausheimischen Sendboten fanden Gefallen an der Schrift : doch es kamen keine Schulen. Da gründete Adel selber Schulen ; nach ihm taten die anderen Fürsten wie er. Alljährlich gingen Adel und Ifkja hin und besuchten die Schulen. Fanden die unter den Einheimischen und Ausheimischen ‘Selige’, die einander Freundschaft entgegenbrachten, so zeigten sie grosse Freude. 7. Hatten einige ‘Selige’ einander Freundschaft geschworen, so liessen sie alle Menschen zusammenkommen, und mit grossem Gepränge liessen sie dann deren Namen in ein Buch schreiben, von ihnen das Buch der Freundschaft geheissen.                 220

MS 163 - BRЄF ÐRVCH LJUD-GЄRT

 

 

01 [-] DAM WARÐ FЄRST HALDEN - AL ÐISSA

02 PLЄGA WRDE DЄN VMBE ÐA ASVNDER-

03 [-] GANA TWYGA FON FRYAS STAM* WIÐER

04 ET SЄMENE* TO SNʘRANE - MEN ÐA FAM [-]

05 - NA ÐЄR A-DEL ÆND IFKJA NYDICH WЄRON

06 SЄIDON ÐÆT HJA -T NI WERÐ ʘRE VR DЄDON

07 AS VMB EN GODE HROP ÆND VMB BI

08 GRADUM* TO WELDANA IN OVIR ЄNIS

09 OÐER MANHIS STAT -

 

10 BY MIN TAT SINRA SKRIFTUM HÆV IK ЄNEN

11 BRЄF FUNDEN - SKREVIN* ÐRVCH LJUD-GЄRT

12 ÐENE GЄRT-MAN - BIHALVA SVMLIKA SЄKA

13 ÐЄR MIN TAT ALLЄNA JELDE - JEF IK HYR

14 ÐÆT ʘÐERA TO ÐÆT BESTA* -

15 PANG-AB - ÐÆT IS FYF WÆTERA -

16 ÆND HWЄR NEFFEN WI WECH KVME IS -NE

17 RUN-S[T]RAME* FON AFSVNDERLIKA SKЄNHЄD -

18 ÆND FIF WÆTERA HЄTEN VMB ÐET FJUWER

19 ЄRA* RUNSTRA[ME]* ÐRVCH SINE MVND IN

20 SЄ FLOJA - ЄL FЄRE ASTWARÐ IS NOCH

21 NE GRATE RUN-STRAME ÐЄR HЄLIGE JEFÐA

22 FRANA GONG-GA HЄTEN - TWISK ÐYSUM

23 RUNSTRAMNE IS -T LʘND ÐЄRA HINDOS -

24 BЄDA RUN-STRAMA RUNAÐ FON ÐA HAGA

25 BERGUM NЄI ÐA DELTA DEL - ÐA BERGA

26 HWANA SE DEL STRAME SIND ALSA HACH

27 ÐET SE TO ÐA HIMEL LÆJA - ÐЄRVMBE

28 WÆRÐ -ET BERCHTA HIMEL-LAJA BERCHTA

29 HЄTEN - VNDER ÐA HINDOS ÆND ʘÐERA

30 UT-A LʘNDUM SIND WELKA LJUDA MANK

31 ÐЄR AN STILNISE BY MALKʘRUM KVMA -

32 SE GELAVAÐ ÐET SE VNFORBASTERE

 

 [BOEK VAN KONERED MS PAG. 163]

dam warth fêrst halden . Al thissa plêga wrde dên vmbe tha asvndergana twyga fon Fryas stam wither et sêmene to snôrane . Men tha famna thêr Adel aend Ifkja nydich wêron , sêidon that hja t niwerth ôre vr dêdon as vmb en gode hrop , aend vmb bi grâdum to weldana in ovir ênis ôther man his stât .

na werd feest gevierd. Al deze gebruiken werden onderhouden om de afzonderlijke takken van Fryas stam weder te zamen te snoeren. Doch de maagden die op Adel en Ifkja afgunstig waren zeiden, dat zij het nergens anders om deden, dan om een goeden roep en om allengs te heerschen over een anders staat.

and afterwards a festival was held. All these customs were kept up in order to bring together the separate branches of Frya’s race; but the femmes who were opposed to Adel and Ifkia said that they did it for no other reason than to make a name for themselves, and to bring all the other states under their subjection.

Alle diese Bräuche wurden aufrechterhalten, um die gesonderten Zweige des Fryas-Stammes wieder zu verbinden. Doch die Maiden, die Adel und Ifkja neideten, sagten, dass sie es um nichts anderes taten, als um des guten Rufes willen und um allmählich zu herrschen über den Staat eines anderen.

 [BRIEF VAN LIUDGERT MS PAG. 163]

8. By min tât sinra skriftum haev ik ênen brêf funden , skrêvin thrvch Ljudgêrth thene Gêrtmaen , bihalva svmlika sêka thêr min tât allêna jelde , jêf ik hyr thaet ôthera to thaet besta . 9. Pang ab , thât is fyf waetera aend hwêr neffen wi wech kvme , is ne runstrâme fon afsvnderlika skênhêd , aend fif waetera hêten vmb thet fjuwer ôra runstrama thrvch sine mvnd in sê floja . Êl fere âstwarth is noch ne grâte runstrâme thêr hêlige jeftha frâna Gong ga hêten . Twisk thysum runstrâmne is t lônd thêra Hindos . Bêda runstrâma runath fon tha hâga bergum nêi tha delta del . Tha berga hwanâ se del strâme sind alsa hâch thet se to tha himel laeja . Thêrvmbe waerth et berchta Himellâja berchta hêten . 10. Vnder tha Hindos aend ôthera ut a lôndum sind welka ljuda mank thêr an stilnise by malkorum kvma . Se gelâvath thet se vnforbastere

8. Bij mijn vaders schriften heb ik een brief gevonden geschreven door Liudgert den Geertman, behalve sommige zaken die mijn vader alleen aangaan, geef ik hier het andere ten beste. 9. Pangab, dat is vijf wateren, en waar nevens wij weg komen, is eene rivier van bijzondere schoonheid, en vijf wateren genoemd, omdat vier andere rivieren door zijn mond in zee stroomen Heel verre oostwaarts is nog eene groote rivier, de heilige of vrome Ganges geheeten. Tusschen deze beide rivieren is het land der Hindos. De beide rivieren loopen van de hooge bergen naar de laagte neer. De bergen, waar zij van afstroomen, zijn zoo hoog, dat zij tot den hemel reiken (laia), daarom wordt het gebergte Himmellaia gebergte genoemd. 10. Onder de Hindos en andere uit die landen zijn er sommige lieden die in stilte bij elkander komen. Zij gelooven dat zij onverbasterde

8. Among my father’s papers I found a letter from Liudgert the Gertman. Omitting some passages which only concern my father, I proceed to relate the rest. 9. Pangab, that is, "Five Rivers", and by which we travel, is a river of extraordinary beauty, and is called "Five Rivers" because four other streams flow into the sea by its mouth. Far away to the eastward is another large river, the Helige or Sacred Gongga. Between these two rivers is the land of the Hindos. Both rivers run from the high mountains to the plains. The mountains in which their sources lie are so high that they reach the heavens, and therefore these mountains are called Himellaia. 10. Among the Hindos and others out of these countries there are people who meet together secretly. They believe that they are pure

8. Fra le carte di mio padre ho trovato una lettera di Liudgert il Geertman . Omettendo alcuni passaggi che riguardano soltanto mio padre , procedo a raccontare il resto : 9. Il Punjab , cioè “cinque fiumi” dal quale noi ritorniamo , è un fiume di bellezza straordinaria , ed è chiamato Cinque Fiumi , perché altri quattro ruscelli scorrono nel mare dalla sua foce . Lontano verso est c’è un altro grande fiume , il Santo o Sacro Gange . Tra questi due fiumi c’è la terra degli Indù . Entrambi i fiumi hanno il corso dalle alte montagne verso le pianure . Le montagne da cui le loro fonti sgorgano sono così in alto che raggiungono i cieli e quindi queste montagne sono chiamate Himalaya . 10. Fra gli Indù e gli altri di questi paesi ci sono delle persone che si incontrano insieme segretamente . Credono di

 

MS 164 - BRЄF ÐRVCH LJUD-GЄRT

 

 

01 BERN FINDA-S SIND - SE GELAVAÐ ÐET

02 FINDA FON UT -ET HIMMEL-LÆJA BERCH [-]

03 - TA BERN IS - HVANA SE MIÐ HJARA

04 BERN NЄI ÐA DELTA JEFÐA LЄGTE

05 TOGEN IS - WELKE VNDER ÐAM GE-

06 LAVAÐ* ÐET SE MIÐ HJRA BERN VPPET

07 SKUM ÐER HЄLIGE GONGG-A DEL*

08 GONGGEN* IS - ÐЄRVMBE SKOLDE ÐI

09 RUN-STRAME HЄLIGE GONGG-A HЄTA -

10 MAR ÐA PRESTERA ÐЄR UT EN ʘR

11 LʘND* WECH KVMA LЄTON ÐI LJUDA

12 VPSPЄRA* ÆND VRBARNA - ÐЄRVMBE [p. 222]

13 NE ÐURVAÐ SE FAR HJARA SЄK NIT

14 ʘPENTLIK UT NI KVMA* - IN ÐET LʘND*

15 SIND ʘLLE* PRESTERA TJOK ÆND RIK - IN

16 HJARA CHÆRKA WERÐAT ʘLLERLЄJA*

17 DROCHTENLIKA BYLDON* FVNDEN - ÐЄR

18 VNDER SIND FЄLO GOLDEN MANK* -

19 BI WESTA PANG-AB ÐЄR SIND ÐA

20 YRA JEFTA* WRANGA ÐA GEDROSTNE

21 JEFÐA BRITNE ÆND ÐA ORJETTEN

22 JEFÐA VRJETNE - ʘL ÐISA NʘMA SIND

23 AR ÐRVCH ÐA NYDIGE PRESTERA JЄVEN

24 ÐRVCHDAM HJA FON AR FLJUCHTE - VMB

25 SЄDA ÆND GELAV* - BI HJARA KVMSTE

26 HЄDON VSA ЄÐLA HJARA SELVA AK AN

27 ÐA AST-LIKA OWER* FON PANG-AB

28 DЄL SET - MEN VMB ÐЄRA PRESTAR*

29 WILLE SIND SE AK NЄI ÐЄR WESTER

30 OWER* FAREN - ÐЄRÐRVCH HÆVON WI

31 ÐA YRA ÆND ÐA ʘÐERA KENNA LЄRÐ -

32 ÐA YRA NE SIND NЄNE YRA MAR GODA

[BOEK VAN LIUDGERT MS PAG. 164]

bern Findas sind . Se gelâvath thet Finda fon ut et Himmellaeja berchta bern is , hvanâ se mith hjara bern nêi tha delta jeftha lêgte togen is . Welke vnder tham gelâvath thet se mith hjra bern vppet skum thêr hêlige Gongga del gonggen is . Thêrvmbe skolde thi runstrâme hêlige Gongga hêta . Mâr tha prestera thêr ut en ôr lônd wech kvma lêton thi ljuda vpspêra aend vrbarna , thêrvmbe 222 ne thurvath se far hjara sêk nit ôpentlik ut ni kvma . In thet lônd sind ôlle prestera tjok aend rik . In hjara chaerka werthat ôllerlêja drochtenlika byldon fvnden , thêr vnder sind fêlo golden mank . Biwesta Pangab thêr sind tha Yra jeftha wranga , tha Gedrostne jeftha britne , aend tha Orjetten jeftha vrjetne . Ol thisa nôma sind ar thrvch tha nydige prestera jêven , thrvchdam hja fon ar fljuchte , vmb sêda aend gelâv . bi hjara kvmste hêdon vsa êthla hjara selva âk an tha âstlika ower fon Pangab del set , men vmb thêra prestera wille sind se âk nêi thêr wester ower fâren . Thêrthrvch haevon wi tha Yra aend tha ôthera kenna lêrth . Tha Yra ne sind nêne yra mâr gôda

kinderen van Finda zijn. Zij gelooven dat Finda van uit het Himmellaia gebergte geboren is, van waar zij met hare kinderen naar de delta of de laagte getrokken is. Sommigen onder hen gelooven, dat zij met hare kinderen op het schuim van de heilige Ganges naar beneden gegaan is. Daarom zoude die rivier de heilige Ganges heeten. Maar de priesters die uit een ander land weg komen lieten die menschen opsporen en verbranden; daarom durven [223] zij voor hunne zaak niet openlijk uitkomen. In dit land zijn alle priesters dik en rijk. In hunne kerken worden allerlei gedrochtelijke beelden gevonden, daaronder zijn vele van goud. Bewesten Pangab zijn de Yren (Iraniers) of wrangen (Drangianen), de Gedrosten (Gedrosiers) of weggeloopenen, en de Urjetten (Oriten) of vergetenen. Al deze namen zijn hun door de nijdige priesters gegeven, omdat zij hen ontvlieden wegens de zeden en het geloof. Bij hunne komst hadden onze voorouders zich ook aan den oostelijken oever van den Pangab neergezet, maar om der priesteren wille zijn zij ook naar den westelijken oever gevaren. Daardoor hebben wij de Yren en anderen leeren kennen. De Yren zijn geen wilden, maar goede

children of Finda, and that Finda was born in the Himellaia mountains, whence she went with her children to the lowlands. Some of them believe that she, with her children, floated down upon the foam of the Gongga, and that that is the reason why the river is called the Helige Gongga. 11. But the priests, who came from another country, traced out these people and had them burnt, so that they do not dare to declare openly their creed. In this country all the priests are fat and rich. In their temples there are all kinds of monstrous images, many of them gold. 12. To the west of the Pangab are the Yrar, or "Morose", the Gedrostne, or "Runaways", and the Orjetten, or "Forgotten". These names are given by the priests out of spite, because they fled from their customs and religion. 13. On their arrival our forefathers likewise established themselves to the east of the Pangab, but on account of the priests they likewise went to the west. 14. In that way we learned to know the Yrar and the other people. The Yrar are not savages, but good

essere dei figli puri di Finda , e che Finda era nata tra le montagne Dell'Himalaya , da dove andò con i suoi figli ai bassopiani . Alcuni di loro credono che lei , con i suoi figli , fluttuò sulla schiuma del Gange , e che questa sia la ragione del perché il fiume è chiamato il Sacro Gange . 11. Ma i sacerdoti , che vennero da un altro paese , rintracciarono queste persone , e li bruciarono , in modo che adesso non osano dichiarare apertamente il loro credo . In questo paese tutti i sacerdoti sono grassi e ricchi . Nelle loro chiese ci sono tutti i tipi di immagini mostruose , molte di queste fatte di oro . 12. All'ovest del Punjab ci sono gli Yren , o cupi , i Gedrosten , ofuggitivi , e l'Urgetten , o dimenticati . Questi nomi sono dati senza rispetto dai sacerdoti , perché sono fuggiti dalle loro usanze e dalla religione . 13. Al loro arrivo i nostri antenati si stabilirono all'est del Punjab , ma a causa dei sacerdoti andarono poi all'ovest . 14. In quella maniera imparammo a conoscere i Yren e le altre persone . Gli Yren non sono dei selvaggi , ma    222

 

MS 165 - BRЄF ÐRVCH LJUD-GЄRT

 

 

01 MINSKA ÐЄR NЄNA* BYLDON* TOLЄTA NACH

02 ʘNBIDDA - AK WILLAÐ SЄ* NENA* CHÆRKA

03 NACH PRESTAR* DOGA - ÆND ЄVIN ALS WI -T

04 FRANA LJUCHT FON FÆSTA VPHOLDA - ЄVIN

05 SA HOLDON SE ʘLLERWECHS* FJUR IN HJAR-

06 RA HŮSA VP - KVMÐ MʘN* EFTER ЄL

07 WESTLIK ʘLSA KVMÐ MON BY ÐA GE.

08 DROSTNE FON ÐA GEDROSTNE - ÐISA

09 SIND MIÐ ʘRA FOLKRUM BASTERED ÆND

10 SPRЄKAÐ ʘLLE AFSVNDERLIKA TALA -

11 ÐISA MINSKA SIND WЄRENTLIK YRA

12 BONAR* ÐЄR AMMER MIÐ HJARA HORSA

13 VP OVERA FJELDA DWALA ÐЄR AMMER

14 JAGJA ÆND RAWA ÆND ÐЄR HJARA SELVA

15 ALS SALT-AÐA FORHЄRA* AN ÐA OMHЄM

16 - MANDE FORSTA - ÐЄR WILLE HWAM SE

17 ALLES NIÐER HAWA HWAT SE BIRЄKA*

18 MŮGE - ÐET LʘND TWISK PANG-AB

19 ÆND ÐЄR GONGG-A IS LIKE FLET ALS FRYAS

20 LʘND AN ÐA SЄ - AFWIXLAÐ MIÐ FJELD

21 - UM ÆND WALDUM - FRUCHTBAR AN

22 ALLE DЄLUM – MAR* ÐET MACH NIT

23 VRLETTA* ÐÆT ÐЄR BI HWILA ÐŮSANDA

24 BY ÐŮSANDA ÐRVCH HONGER BISWIKE -

25 ÐISA HONGERNЄDE MACH ÐЄRVMBE

26 NIT* AN WRALDA NACH* AN JRÐA WYTEN

27 NIT* WERÐA - MAR ALLЄNA AN ÐA FORSTA

28 AND PRESTERA - ÐA HINDOS SIND IVIN*

29 BLODE ÆND FORFЄRED FROM HJARA FORST [-]

30 - UM ALS ÐA HINDNE FROM ÐA WOLVA -

31 SIND* ÐЄRVMBE HÆVON ÐA YRA ÆN ʘRA

32 RA* HINDOS HЄTEN - ÐET HINDNE BITJOÐ –

 [BOEK VAN LIUDGERT MS PAG. 165]

minska thêr nêna byldon to lêta nach ônbidda , âk willath se nêna chaerka nach prestar doga , aend êvin als wi t frâna ljucht fon Faesta vpholda , êvin sâ holdon se ôllerwechs fjur in hjara hûsa vp . Kvmth môn efter êl westlik , ôlsâ kvmth môn by tha Gedrostne . Fon tha Gedrostne . Thisa sind mith ôra folkrum bastered aend sprêkath ôlle afsvnderlika tâla . Thisa minska sind wêrentlik yra bonar , thêr ammer mith hjara horsa vp overa fjelda dwâla , thêr ammer jâgja aend râwa aend thêr hjara selva als salt âtha forhêra an tha omhêmmande forsta , ther wille hwam se alles nither hâwa hwat se birêka müge . Thet lônd twisk Pangab aend ther Gongga is like flet as Fryaslônd an tha sê , afwixlath mith fjeldum aend waldum , fruchtbâr an alle dêlum , mâr thet mach nit vrletta that thêr bi hwila thûsanda by thûsanda thrvch honger biswike . Thisa hongernêde mach thêrvmbe nit an Wralda nach an Irtha wyten nit wertha , mâr allêna an tha forsta and prestera . Tha Hindos sind ivin blode aend forfêred from hjara forstum , als tha hindne from tha wolva sind . Thêrvmbe haevon tha Yra aend ôra ra Hindos hêten , thêt hindne bitjoth .

menschen, die geen beelden toelaten noch aanbidden: ook willen ze geen kerken noch priesteren dulden, en even als wij het heilige licht van Fasta aanhouden, zoo houden zij allerwege vuur in hunne huizen brandende. Komt men echter heel westelijk, zoo komt men bij de Gedrosten. Van de Gedrosten: deze zijn met andere volken verbasterd, en spreken alle afzonderlijke talen. Deze menschen zijn wezenlijk wilde moordenaren, die altijd met hunne paarden over de velden dwalen, die altijd jagen en rooven, en die zich als soldaten verhuren aan de omwonende vorsten, ter wier wille zij alles neder houwen, wat zij kunnen bereiken. Het land tusschen den Pangab en de Ganges is even vlak als Friesland aan de zee, afgewisseld met velden en wouden, vruchtbaar in alle deelen; maar dit kan niet beletten dat daar bijwijlen duizenden bij duizenden van honger bezwijken. Deze hongersnood mag daarom noch aan Wralda, noch aan Irtha geweten worden: maar alleen aan de vorsten en priesters. De Hindos zijn even bloode en vervaard voor hunne vorsten als de hinden voor de wolven zijn. Daarom hebben de Yren en anderen hen Hindos genoemd, dat hinden beteekent.

people, who neither pray to nor tolerate images; neither will they suffer priests or temples; but as we adhere to the light of Fasta, so they everywhere maintain fire in their houses. 15. Coming still further westward, we arrive at the Gedrostne. Regarding the Gedrostne: they have been mixed with other people, and speak a variety of languages. These people are really savage murderers, who always wander about the country on horseback hunting and robbing, and hire themselves as soldiers to the surrounding princes, at whose command they destroy whatever they can reach. 16. The country between the Pangab and the Gongga is as flat as Fryasland near the sea, and consists of forests and fields, fertile in every part, but this does not prevent the people from dying by thousands of hunger. The famines, however, must not be attributed to Wr-alda or Irtha, but to the princes and priests. 17. The Hindos are timid and submissive before their princes, like hinds before wolves. Therefore the Yrar and others have called them Hindos, which means "Hinds".

persone buone , che né pregano né tollerano le immagini ; né sopportano i sacerdoti o le chiese ; ma come noi aderiamo alla luce di Fasta , loro mantengono ovunque il fuoco nelle loro case . 15. Venendo tuttavia ulteriormente verso occidente , arriviamo al Gedrosten . Considerazioni sui Gedrosten : si mischiarono con le altre persone , e parlano una varietà di lingue . Queste persone sono realmente dei selvaggi assassini , che errano sempre per il paese a cavallo cercando di derubare , e si fanno ingaggiare come soldati alla scorta dei principi , e al comando di questi distruggono qualunque cosa chepossono raggiungere . Il paese tra il Punjab e il Gange è piatto come Friesland vicino al mare , e consiste in foreste e campi , fertili in ogni parte , ma questo non evita alle persone di morire a migliaia di fame . Le carestie , comunque , non devono essere attribuite a Wr-Alda o a Irtha , ma ai principi e ai sacerdoti . Gli Indù sono timidi e remissivi ai loro principi , come le cerve ai lupi . Quindi gli Yren e gli altri li hanno chiamati Indù , che significa cerve .

MS 166 - BRЄF ÐRVCH LJUD-GЄRT

 

 

01 MAR* FON HJARA BLODHЄD WÆRÐ AFGRIS [-]

02 - LIKA MISBRUK MAKÐ - KVMAT ÐЄR FER [-]

03 HEMANDE KAPLJUD VMB KEREN TO KAPJANDE

04 ALSA WARÐ ALLES TO JELDUM [p. 224] MAKÐ* - ÐRVCH

05 ÐA PRESTERA NI WARÐ ET NIT WERÐ HWAND

06 ÐISA NOCH SNODER ÆND JYRIGER ALS ALLE

07 FORSTA TO SAMENE WYTAÐ ЄL GOD ÐET AL -ET

08 JELD ENDLIK IN HJARA BUDAR KVMÐ - BUTA

09 ÆND BIHALVA ÐET ÐA LJUDA ÐЄR

10 FUL FON HJARA FORSTA LVDA MOTON HJA AK NOCH

11 FUL FON ÐET FENYNIGE ÆND WILDE

12 KWIK* LYDA - ÐЄR SEND STORE ELEFANTE ÐЄR BY

13 ELE KEDDUM HLAPA ÐЄR BIHWYLA ELE

14 FJELDA KEREN VRTRAPPE ÆND ELE ÐORPA -

15 ÐЄR SIND BONTE ÆND SWARTE KATTA

16 TIGRUM HETEN ÐЄR SA GRAT ALS GRATE

17 KALVAR SIND ÐЄR MINSK ÆND DJAR

18 VRSLYNNE - BUTA FЄLO ORA WRIGGUM

19 SIND ÐЄR SNAKA FON AF ÐA GRATE ENER

20 WYRME AL TO ÐA GRATE ENER BAM - ÐA

21 GRATESTE KENNAÐ EN ELE KV VRSLYNNA

22 MAR ÐA LYÐSTE SIND NOCH FRESLIKER ALS

23 ÐAM - SE HOLDON HJARA SELVA TWISK

24 BLOM ÆND FRUCHTA SKUL VMB ÐA MINSKA

25 TO BIGANA ÐAM ÐЄR OF PLOKJA WILLE - IS

26 MEN ÐЄR FON BYTEN SA MOT MON STÆRVA

27 HWAND ÆJEN HJARA FENYN HEÐ IRÐA NENA

28 KRUDA JEVEN OLSANAKA ÐA MINSKA HJARA

29 SELVA HÆVON SKILDICH MAKT AN AFGODIE -

30 FORÐ SIND ÐЄR OLLERLEJA SLACHT FON

31 HACH-DISKA NYN-DISKA ÆND A-DISKA-

32 ЄL [?] ÐISA DISKA SIND YVIN ALS ÐA SNAKA

[BOEK VAN LIUDGERT MS PAG. 166]

Mâr fon hjara blodhêd waerth afgrislika misbruk mâkth . Kvmat thêr fêrhêmande kâpljud vmb kêren to kâpjande , alsa warth alles to jeldum 224 mâkth . Thrvch tha prestera ni warth et nit wêrth , hwand thisa noch snoder aend jyriger als alle forsta to samene , wytath êl god , thet al et jeld endlik in hjara bûdar kvmth . Buta aend bihalva thet tha ljuda thêr fül fon hjara forsta lyda , moton hja âk noch fül fon thet fenynige aend wilde kwik lyda . Thêr send store elefante thêr by êle keddum hlâpa , thêr bihwyla êle fjelda kêren vrtrappe aend êle thorpa . Thêr sind bonte aend swarte katta , tigrum hêten , thêr sâ grât als grâte kalvar sind , thêr minsk aend djar vrslynne . Bûta fêlo ôra wriggum sind thêr snâka fon af tha grâte êner wyrme âl to tha grâte êner bâm . Tha grâteste kennath en êle kv vrslynna , mâr tha lythste sind noch frêsliker als tham . Se holdon hjara selva twisk blom aend fruchta skul vmb tha minska to bigâna tham thêr of plokja wille . Is môn thêr fon byten , sâ mot môn staerva , hwand aejen hjara fenyn heth Irtha nêna krûda jêven , ôlsânâka tha minska hjara selva haevon skildich mâkt an afgodie . Forth sind thêr ôllerlêja slacht fon hâchdiska nyndiska aend adiska , ôl thisa diska sind yvin als tha snâka

Maar van hunne blooheid wordt afschuwelijk misbruik gemaakt. Komen er uitheemsche kooplieden om koorn te koopen, dan wordt alles te gelde [225] gemaakt, en door de priesters wordt het niet geweerd, want deze nog listiger en hebzuchtiger als alle vorsten te zamen, weten heel goed, dat al het geld eindelijk in hunne buidels komt. Buiten en behalve dat de menschen daar veel van hunne vorsten lijden, moeten zij ook nog veel van het vergiftige en wilde gedierte lijden. Daar zijn groote olifanten, die bij geheele kudden loopen, die soms geheele koornvelden vertrappen en geheele dorpen. Daar zijn bonte en zwarte katten, tijgers geheeten, die zoo groot als groote kalveren zijn, die mensch en dier verslinden. Buiten vele andere kruipende dieren zijn er slangen van de grootte van een worm af tot de grootte van een boom. De grootste kunnen eene geheele koe verslinden, maar de kleinste zijn nog vreeselijker als die. Zij houden zich tusschen bloemen en vruchten verscholen om de menschen te overrompelen, die ze willen afplukken. Is men daardoor gebeten zoo moet men sterven, want tegen haar vergif heeft Irtha geene kruiden gegeven, alzoo dat de menschen zich hebben schuldig gemaakt aan afgoderij. Voorts zijn daar allerlei soort van hagedissen, schildpadden en krokodillen; al deze disken zijn evenals de slangen

But their timidity is frightfully abused. If strangers come to purchase corn, everything is turned into money, and this is not prevented by the priests, because they, being more crafty and rapacious than all the princes put together, know very well that all the money will come into their pockets. 18. Besides what the people suffer from their princes, they suffer a great deal from poisonous and wild beasts. There are great elephants that sometimes go about in whole flocks and trample down cornfields and whole villages. There are great black and white cats which are called tigers. They are as large as calves, and they devour both men and beasts. 19. Besides other creeping animals there are snakes from the size of a worm to the size of a tree. The largest can swallow a cow, but the smallest are the most deadly. They conceal themselves among the fruits and flowers, and surprise the people who come to gather them. Any one who is bitten by them is sure to die, as Irtha has given no antidote to their poison, because the people have so given themselves up to idolatry. 20. There are, besides, all sorts of lizards, tortoises, and crocodiles. All these reptiles, like the snakes,

Ma sono abusati spaventevolmente per la loro timidezza . Se gli stranieri venivano a comprare il granoturco , tutto è trasformato in denaro , e questo non è disdegnato dai sacerdoti , perché loro , essendo più astuti ed avidi di tutti i principi messi insieme , sanno molto bene che tutto il denaro verrà nelle loro tasche . 18. Inoltre le persone soffrono sia dei loro principi , ed altrettanto per le bestie velenose e selvagge . Ci sono dei grandi elefanti che a volte in interi branchi vanno a calpestare i campi di grano edinteri villaggi . Ci sono grandi gatti neri e bianchi che sono chiamati tigri . Sono grandi come partorienti , e divorano sia gli uomini che le bestie . 19. Inoltre tra gli animali che vivono strisciando ci sono dei serpenti dalla misura di un verme alla misura di un albero . Il più grande può inghiottire una mucca , ma il più piccolo è ancheil più mortale . Si nascondono fra i frutti ed i fiori , e sorprendono le persone che vanno a raccoglierli . Chiunque sia morso è sicuro di morire , siccome Irtha non ha dato nessun antidoto per il loro veleno , le persone sono arrivatisino all'idolatria . 20. Ci sono , inoltre , tutti i generi di lucertole , testuggini e coccodrilli . Tutti questi rettili , come i serpenti ,                224

 

MS 167 - BRЄF ÐRVCH LJUD-GЄRT

 

 

01 FON OF -NE WYRME TIL -NE BAMSTAME GRAT -

02 NЄI ÐÆT HJA GRAT JOF FRЄSLIK SIND - SIND

03 HJARA NʘMA ÐЄR IK ALLE NIT* NOMA NI

04 KEN - ÐA ALDERGRATESTA A-DISKA SIND

05 AL-GÆTTAR HЄTEN ÐRVCHDAM SE YVIN

06 GRŮSICH BITTE AN ÐET ROTTE KWIK* ÐÆT

07 MIÐ-A STRAMA FON BOPPE NЄI ÐA DELTA

08 DRYWEÐ AS AN ÐET LЄVANDE KWIK ÐÆT

09 SE BIGANA MŮGE - AN ÐA WEST-SYDE

10 FON PANG-AB WANA WI WECH* KVMA -

11 ÆND HWЄR IK BERN BEN* - ÐЄR BLOJAÐ ÆND

12 WAXAÐ ÐA SELVA FRUCHTA ÆND NOCHTA

13 AS AN ÐA AST-SYDE - TO FARA WRDON -ER

14 AK ÐA SELVA WRIGGA FONDEN* - MÆR*

15 VSA ЄÐLA HAVON ALLE KRYL-WALDA VR-

16 - BÆRNAÐ ÆND ALSANAKA ÆFTER -ET WILDE

17 KWIK JAGED* ÐÆT ÐЄR FЄ MÆR RESTA -

18 KVMÐ MAN ЄL WEST-LIK FON PANG-AB

19 ÐEN* FINÐ MAN NEFFEN FETTE ETTA AK [p. 226]

20 DORRA GЄST-LANDA ÐЄR VNENDLIK SKINA*

21 BIHWILA OFWIXLAÐ MIÐ LJAFLIKA STRЄKA

22 HWЄRAN ÐET* AG* FORBONDEN BILYWET -

23 VNDER ÐA FRUCHTA FON MIN LAND SIND

24 FЄLO SLACHTA MANK ÐЄR IK HYR NIT*

25 FONDEN HÆV - VNDER ALLERLЄJA KЄREN

26 IS-ER AK GOLDEN MANK - ÆK GOLD

27 - GЄLE APLE HWER FON WELKE SA SWЄT

28 ALS HŮNING SIND ÆND WELKE SA WRANG

29 ALS ЄK* - BY VS WERÐAT NOCHTA FONDEN

30 LIK BERN HAVEDA SA GRAT - ÐЄR SIT TSYS

31 ÆND MELOK IN - WERÐAT SE ALD SA

32 MAKT MAN ÐЄR ʘLJA FON - FON ÐA

 [BOEK VAN LIUDGERT MS PAG. 167]

fon of ne wyrme til ne bâmstame grât , nêi that hja grât jof frêslik sind , sind hjara nôma , thêr ik alle nit noma ni ken , tha aldergrâtesta âdiska sind algaettar hêten , thrvchdam se yvin grûsich bitte an thet rotte kwik , that mith a strâma fon boppa nêi tha delta dryweth as an thet lêvande kwik , that se bigâna müge . An tha westsyde fon Pangab , wânâ wi wech kvme aend hwer ik bern ben , thêr blojath aend waxath tha selva frûchta aend nochta as an tha âstsyde . To fâra wrdon er âk tha selva wrigga fonden , maer vsa êthla havon alle krylwalda vrbaernath aend alsânâka aefter et wilde kwik jâged , that ther fê maer resta . Kvmth man êl westlik fon Pangab , then finth man neffen fette etta âk 226 dorra gêstlanda thêr vnendlik skina , bihwila ofwixlath mith ljaflika strêka , hwêran thet âg forbonden bilywet . Vnder tha fruchta fon min land sind fêlo slachta mank , thêr ik hyr nit fvnden haev . Vnder allerlêja kêren is er âk golden mank , aek goldgêle aple , hwêrfon welke sâ swêt as hûning sind , aend welka sa wrang as êk . By vs werthat nochta fonden lik bern hâveda sâ grât , thêr sit tsys aend melok in , werthat se ald sâ mâkt man ther ôlja fon , fon tha

van een worm tot een boomstam groot; naar dat zij groot of vreeselijk zijn, zijn hunne namen, die ik alle niet noemen kan, de allergrootste adisken heeten alligators, omdat zij even gretig bijten in het verrotte vee, dat met de stroom van boven naar de laagte drijft, als in het levende gedierte, dat zij kunnen overrompelen. Aan de westzijde van Pangab, waar wij van daan komen, en waar ik geboren ben, bloeijen en groeijen dezelfde vruchten en granen als aan de oostzijde. Te voren werden er ook dezelfde kruipende dieren gevonden, maar onze voorvaderen hebben alle kreupelbosschen verbrand, en al zoo vaak achter het wilde gedierte gejaagd, dat er slechts weinige meer over zijn. Komt men heel westelijk van Pangab, dan vindt men nevens vetten kleigrond ook [227] dorre geestlanden, die eindeloos schijnen, bij wijlen afgewisseld met liefelijke streken, waaraan het oog geboeid blijft. Onder de vruchten van het land zijn er vele, die ik hier niet gevonden heb. Onder allerlei koorn is er ook goudgeel; ook goudgeele appelen, van welke sommige zoet zijn als honing, en andere zoo wrang als azijn. Bij ons worden noten gevonden zoo groot als kinderhoofden; daar zit kaas en melk in; worden ze oud dan maakt men er olie van; van de

vary from the size of a worm to the trunk of a tree. According to their size and fierceness, they have names which I cannot recollect, but the largest are called alligators, because they eat as greedily the putrid cattle that float down the stream as they do living animals that they seize. 21. On the west of the Pangab where we come from, and where I was born, the same fruits and crops grow as on the east side. Formerly there existed also the same crawling animals, but our forefathers burnt all the underwood, and so diligently hunted all the wild animals, that there are scarcely any left. 22. To the extreme west of the Pangab there is found rich clay land as well as barren heaths, which seem endless, occasionally varied lovely spots on which they eye rests enchanted. Among the fruits there are many that I have not found here. Among the various kinds of corn some is as yellow as gold. There are also golden apples, of which some are as sweet as honey and others as sour as vinegar. 23. In our country there are nuts as large as a child’s head. They contain cheese and milk. When they are old oil is made from them. Of the

variano dalla misura di un verme al tronco di un albero . Secondo la loro misura e ferocia , hanno dei nomi che non posso ricordare , ma i più grandi sono chiamati alligatori , perché mangiano avidamente il bestiame putrido che galleggia sul ruscello così come fanno con gli animali vivi che afferrano . 21. Ad ovest del Punjab da dove siamo venuti , e dove sono nato , gli stessi frutti e raccolti crescono come sul lato orientale . Precedentemente lì esistevano anche gli stessi animali che strisciano , ma i nostri antenati bruciarono tutto il sottobosco , e diligentemente cacciarono tutti gli animali selvaggi , dei quali non rimaneva quasi più niente . All'ovest estremo del Punjab si trova la ricca terra di argilla come pure le aride brughiere , che sembrano senza fine , occasionalmente macchie varie e belle sulle quali gli occhi rimangono incantati . Fra i frutti ci sono molti che non ho trovato qui . Fra i vari tipi di granoturco alcuni sono gialli come l’oro . Ci sono anche delle mele dorate , tra le quali alcune sono dolci come il miele , e altre acide ed aspre come l'aceto . 23. Nel nostro paese ci sono delle noci grandi come la testa di un bambino . Contengono formaggio e latte . Quando sono vecchie ci fanno l’olio . Con le                 226

 

MS 168 BЄDEN

 

 

01 BASTUM MAKT MÆN TAW ÆND FON ÐA KERNUM

02 MAKT MÆN CHELKA ÆND ʘR GERAD - HYR

03 INNA WALDA HÆV IK KRUP ÆND STAK-BЄJA

04 SJAN - BY VS SIND BЄIBAMA ALS* JOW

05 LINDA-BAMA - HWЄRFON ÐA BЄJA FŮL

06 SWЄTER ÆND ÐRЄ WARA GRATER AS STAK

07 - BЄJA SIND - HWERSA ÐA DЄGA VPPA

08 SIN ʘLDERLʘNGSTE SIND ÆND ÐJU SVNNE

09 FON TOP SKINÐ - ÐEN SKIN* SE LIN-RJUCHT

10 VPPA JOW HOLE DЄL - IS MÆN ÐEN MIÐ

11 SIN SKIP ЄL FЄR SŮDLIK FAREN ÆND MÆN

12 ÐES MIDDЄIS MIÐ SIN GELAT* NЄI -T ASTEN

13 KЄRED - SA SKINÐ SVNNE ÆJEN ÐINE WIN.

14 STERE SYDE LIK SE OWERS ÆJEN ÐINE

15 FЄRRE SYDE DVAÐ - HYRMIÐA WIL IK

16 ENDA - MAR AFTER MIN SKRYWE SKIL

17 - ET ÐI LICHT NOG FALLA - VMB ÐA LЄJEN [-]

18 [-] AFTIGA TELTJAS TO MŮGE SKIFTANE FON

19 ÐA WARA TELLINGA . JOW LJUD-GЄRT -

 

20 MINE* NʘM IS BЄDEN HACH -

21 [-] GANA HIS SVN . KONERED MIN ЄM IS

22 NIMMER BOSTIGJAÐ ÆND ALSA BERN-

23 [-] LAS STURVEN . MY HEÐ MÆN IN SIN

24 STЄD KOREN . A-DEL ÐENE ÐREDDE KÆNING

25 FON ÐJUSE NʘME HEÐ ÐJU KЄSE GOD

26 KЄRÐ MITES IK HIM AS SINA* MÆSTRE

27 BIKENNA WILDE - BŮTA ÐÆT FVLLE

28 ERV MINRE ЄM HEÐ -ER MI ЄN ЄLE

29 PLEK GRVND JЄVEN ÐÆT AN MINA

30 ERVA PALADE - VNDER FARWЄRDE ÐÆT*

31 IK ÐЄR -VP SKOLDE MÆNNISKA STÆLLA

32 ÐЄR SINA LJUDA NIMMERÐE SKOLDE - [p. 228]

* Moet zijn: MINA

 

 [BOEK VAN LIUDGERT MS PAG. 168]

bastum mâkt maen tâw aend fon tha kernum mâkt maen chelka aend ôr gerâd . Hyr inna walda haev ik krup aend stâkbêja sjan . By vs sind bêibâma als jow lindabâma , hwêrfon tha bêja fül swêter aend thrêwâra grâter as stâkbêja sind . Hwersa tha dêga vppa sin olderlôngste sind aend thju svnne fon top skinth , then skinth se linrjucht vppa jow hole del . Is maen then mith sin skip êl fêr sûdlik faren , aend maen thes middêis mith sin gelât nêi t âsten kêred , sâ skinth svnne aejen thine winstere syde lik se ôwers aejen thine fêre syde dvath . Hyrmitha wil ik enda , mâr after min skrywe skil et thi licht nog falla , vmb tha lêjenaftiga teltjas to müge skiftane fon tha wara tellinga . Jow Ljudgêrt .

bast maakt men touw, en van de kernen maakt men kelken en ander huisraad. Hier in de wouden heb ik kruip- en steekbessen gezien. Bij ons zijn bessenboomen zoo groot als uwe lindeboomen, waarvan de bessen veel zoeter en driewerf grooter als uwe doornbessen zijn. Wanneer de dagen op het langste zijn en de zon uit het toppunt schijnt, dan schijnt ze lijnrecht op uw hoofd neder. Is men dan met zijn schip heel ver zuidelijk gevaren, en men des middags met zijn gelaat naar het oosten gekeerd, zoo schijnt de zon tegen uwe linkerzijde, gelijk zij anders aan uwe rechterzijde doet. Hiermede wil ik eindigen, maar na mijn schrijven zal het u licht genoeg vallen, om de leugenachtige verhalen te kunnen schiften van de ware berichten. Uw Liudgert.

husks ropes are made, and of the shells cups and other household utensils are made. I have found in the woods here bramble and holly berries. In my country we have trees bearing berries, as large as your lime-trees, the berries of which are much sweeter and three times as large as your gooseberries. 24. When the days are at the longest, and the sun is in the zenith, a man’s body has no shadow. If you sail very far to the south and look to the east at midday, the sun shines on your left side as it does in other countries on the right side. 25. With this I will finish. It will be easy for you, by means of what I have written, to distinguish between false accounts and true descriptions.

bucce ci fanno le corde , e con le conchiglie delle tazze ed altri utensili da famiglia . Tra i legni ho trovato qui il rovo e le bacche di agrifoglio . Nel mio paese abbiamo degli alberi che producono delle bacche , grandi come il vostro tiglio , le sue bacche sono molto più dolci e tre volte più grandi della vostra uva spina . 24. Quando i giorni sono più lunghi , ed il sole è allo zenith , il corpo di un uomo non ha l’ombra . Se tu navighi molto lontano verso ilsud e guardando verso l' est al mezzogiorno , il sole brilla sul suo lato sinistro come fa negli altri paesi sul lato destro . 25. Con questo finisco . Sarà facile per te , per mezzo di ciò che ho scritto , distinguere tra i falsi resoconti e le vere descrizioni . Il tuo Liudgert .           

 

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 168]

Thet skrift fon Bêden . Mine nôm is Bêden , Hachgâna his svn . 1. Konerêd min êm is nimmer bostigjath aend alsa bernlàs sturven . My heth maen in sin stêd koren . Adel thene thredde kaening fon thjuse nôme heth thju kêse godkêrth , mites ik him as mina maestre bikenna wilde . Buta thaet fvlle erv minre êm heth er mi en êle plek grvnd jêven thaet an mina erva pâlade , vnder fârwêrde that ik thêrvp skolde maenniska staella ther sina ljuda nimmerthe skolde .

Het geschrift van Beeden. Mijn naam is Beeden, zoon van Hachgana. 1. Konereed mijn oom is nooit getrouwd geweest en alzoo kinderloos gestorven. Mij heeft men in zijne plaats gekozen. Adel, de derde koning van dezen naam, heeft die keuze goedgekeurd, mits ik hem als mijn meester erkennen wilde. Behalve het volle erf van mijn oom, heeft hij mij eene plek gronds gegeven, die aan mijn erf paalde, onder voorwaarde, dat ik daarop menschen zoude stellen, die zijne lieden nimmer zouden...

The writings of Beden. Chapter I: My name is Beden, son of Hachgana - 1. My uncle Konered, not having married, left no children. I was elected in his place. Adel, the third king of that name, approved of the choice, provided I should acknowledge him as master. In addition to the entire inheritance of my uncle, he gave me some land which adjoined my own, on condition that I would settle people there who should never his people [...] 2. [...]

Die Schrift von Beden. Mein Name ist Beden, Hachganas Sohn. 1. Mein Onkel Konered ist niet verheiratet gewesen und kinderlos gestorben. Mich hat man an seiner Stelle gewählt. Adel, der dritte König dieses Namens, hat diese Wahl gutgeheissen. Hierbei setzte er voraus, dass ich ihn als meinen Oberherrn anerkennen würde. Ausser dem Hof meines Onkels hat er mi rein Grundstück gegeben, das an meinem Hofraum grenzte, unter der Bedingung dass ich hierauf Menschen setzen würde, die Seine Leute niemals würden …

J.G. Ottema: Hier ontbreken in het H.S. twintig bladzijden (misschien meer, waarin Beeden geschreven heeft over dien koning Adel III. (Bij onze kronijk schrijvers Ubbo genoemd).

MS 169 - MS 188 ONTBREEKT

 

 

 

MS 189 BRЄF FON RIKA

 

 01 ÐЄRVMBE WIL IK ÐET* HIR -NE STЄD FOR-

02 JUNE -

 

               BRЄF FON RIKA ÐJU ALD-FAM

03 VPSЄID TO STAVEREN BY -T JOL-FЄRSTE -

04 JY ALLE HWAM-HIS ЄÐLA MIÐ FRYSO HIR

05 KЄMON - MIN ЄR-BYDNESSE TO JO - ALSA

06 JY MЄNE SEND JY VNSKELDICH AN OFGODIE -

07 ÐЄR NIL* IK JVD* NAVT VR SPRЄKA - MEN

08 JVD WIL IK JO VPPEN LEK WYSA ÐÆT FЄ

09 BЄTRE SY - JY WЄTAÐ JEFÐA JY NЄTAÐ

10 NAVT HO WRALDA ÐUSAND GLOR-

11 NʘMA HEÐ - ÐACH ÐÆT WЄTAÐ JY

12 ALLE - ÐÆT HY WARÐ AL-FЄDER HЄTEN

13 UT ЄRSЄKE ÐÆT ALLES IN UT HIM WARÐ

14 ÆND WAXÐ TO FЄDING SINRA SKEPSELA -

15 T-IS WЄR ÐÆT JRÐA WARÐ BIHWYLA AK

16 AL-FЄDSTRE HЄTEN - ÐRVCHDAM HJU ALLE

17 FRŮCHD ÆND NOCHTA* BЄRÐ HWЄRMIÐA

18 MÆNNISK ÆND DJAR HJARA SELVA FЄDE -

19 ÐACH NE SKOLDE HJU NЄNE FRŮCHD NER

20 NOCHT* NAVT NE BЄRA BYDAM WRALDA

21 HJA NЄNE KREFTA NE JEF - AK WIVA ÐЄR

22 HJARA BERN MÆMA LЄTA AN HJARA

23 BROSTA WERÐAT FЄDSTRA HЄTEN - ÐA NE

24 JEF WRALDA ÐЄR NЄN MELOK IN SA

25 NE SKOLDON ÐA BERN ÐЄR NЄNE BATE

26 BY FINDA - SA ÐÆT BY SLOT FON RЄKNONG*

27 WRALDA ALLЄNA FЄDER BILYWET -

28 ÐÆT IRÐA BIHWYLA WARÐ AL-FЄDSTRE

29 HЄTEN ÆND ЄNE MÆM FЄDSTRE KÆN

30 JETA ÐRVCH -NE WENDE -MEN ÐÆT -NE

31 MÆN HIM LЄT FЄDER HЄTE VMBE ÐÆT

32 - ER TAT SY ÐÆT STRID WIÐ - ÆJEN ALLE

 

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 189]

[228] thêrvmbe wil ik thet hir ne sted forjune .

[229] daarom wil ik dit hier eene plaats vergunnen.

therefore I will allow it a place here.             228                230

[BRIEF VAN RIKA MS PAG. 189]

Brêf fon Rika thju aldfam , vpseid to Staveren by t jolfêrste . 1. Jy alle hwam his êthla mith Friso hir kêmon , min êrbydnesse to jo . Alsa jy mêne , send jy vnskeldich an afgodie . Thêr nil ik jvd navt vr sprêka , men jvd wil ik jo vppen brek wysa , thaet fê bêtre sy . Jy wêtath jeftha jy nêtath navt , ho Wralda thusand glornôma heth , thach thaet wêtath jy alle thaet hy warth Alfêder hêten , ut êrsêke thaet alles in ut him warth aend waxth to fêding sinra skepsela . 2. T is wêr , thaet Irtha warth bihwyla âk Alfêdstre hêten , thrvchdam hju alle früchd aend nochta bêrth , hwermitha maennisk aend djar hjara selva fêde . Thach ne skolde hju nêne früchd ner nocht navt ne bêra , bydam Wralda hja nêne krefta ne jêf . Ak wiva ther hjara bern maema lêta an hjara brosta , werthat fêdstra hêten . Thâ ne jêf Wralda thêr nên melok in , sa ne skoldon tha bern thêr nêne bâte by finda . Sâ thaet by slot fon reknong Wralda allêna fêder bilywet . 3. Thaet Irtha bihwyla warth Alfêdstre heten , aend êne maem fêdstre , kaen jeta thrvch ne wende , men thaet ne maen him lêt fêder hête vmbe thaet er tât sy , thaet strid with aejen alle

Brief van Rika de Oudmaagd, voorgelezen te Staveren bij het juulfeest. 1. Gij allen wier voorvaderen met Friso hier kwamen, mijne eerbiedenis tot u. Gelijk gij meent, zijt gij niet schuldig aan afgoderij. Daar wil ik heden niet over spreken, maar heden wil ik u op een gebrek wijzen, dat weinig beter is. Gij weet het of gij weet het niet, hoe Wralda duizend eernamen heeft. Doch dat weet gij allen, dat hij Alvoeder wordt genoemd, uit oorzaak dat alles uit hem wordt en wast tot voeding van zijne schepselen. 2. Het is waar, dat Irtha bijwijlen ook Alvoedster genoemd wordt, omdat zij alle vruchten en granen baart, waarmede mensch en dier zich voeden. Doch zij zoude geene vruchten en granen baren, bijaldien Wralda haar geene krachten gaf. Ook vrouwen, die hare kinderen zogen aan hare borsten, worden voedsters genoemd. Doch gaf Wralda daar geene melk in, zoo zouden de kinderen daar geen baat bij vinden. Zoodat bij slot van rekening Wralda alleen de voeder blijft. 3. Dat Irtha bijwijlen Alvoedster geheeten wordt, en eene mem (moeder) voedster, kan nog door eene wending (overdrachtelijke spreekwijze): maar dat een taat (vader) zich voeder laat noemen, omdat hij taat is, strijdt tegen alle

Chapter II: Letter of Rika the elder-femme, read at Staveren at the yule-feast - 1. My greeting to all of you whose forefathers came here with Friso. According to what you say, you are not guilty of idolatry. I will not speak about that now, but will at once mention a failing which is very little better. You know, or you do not know, of the thousand glorious titles Wr-alda has; but you all know that he is named Alfeder, because that everything comes and proceeds from him for the sustenance of his creatures. 2. It is true that Irtha is named sometimes Alfedstre, because she brings forth all the fruits and grains on which men and beasts are fed; but she would not bear any fruit or grain unless Wr-alda gave her the power. Women who nourish their children at their breasts are called nurses, but if Wr-alda did not give them milk the children would find no advantage; so that, in short, Wr-alda really is the nourisher. 3. That Irtha should be called Alfedstre, and that a mother should be called a feeder, one can understand, figuratively speaking; but that a father should be called a feeder, because he is a father, goes against all

Kapitel II. Brief von Rika, der Altemaid, hergesagt zu Staveren beim Julfest. 1. Ihr alle, deren Vorfahren mit Friso hierher kamen, meine Ehrerbietung an euch. So ihr meint, seid ihr der Abgötterei unschuldig. Darüber will ich heut nicht sprechen, sondern will euch auf ein Gebrechen weisen, das wenig besser ist. Ihr wisst oder wisst es nicht, dass Wralda tausend Glanznamen hat. Doch das wisst ihr alle, dass er All-Ernährer geheissen ward, aus dem Grunde, dass alles aus ihm wird und wächst zur Ernährung seiner Geschöpfe. 2. Es ist wahr, dass Irtha zuweilen auch All-Ernährerin geheissen wird, weil sie alle Früchte und Genüge gebiert, womit Menschen und Tiere sich selber ernähren. Doch sie würde keine Früchte noch Genüge gebären, gäbe Wralda ihr keine Kräfte. Auch Frauen, die ihre Kinder saugen lassen an ihren Brüsten, werden Ernährerinnen geheissen. Doch gäbe Wralda darin keine Milch, so würden die Kinder davon keinen Nutzen haben. So dass zum Schlusse Wralda allein Ernährer bleibt. 3. Dass Irtha zuweilen All-Ernährerin wird geheissen und eine Mutter Ernährerin, das kann man noch gelten lassen. Aber dass der Mann sich Ernährer nennen lässt, weil er Vater ist, das ist strittig aller         228

MS 190

 

01 RЄDNUM - ÐA IK WЄT WANAT ÐJUS DWЄS

02 - HЄD WЄI KVMÐ – HARK* HYR - SЄ KVMÐ

03 FON VSA LЄÐA - ÆND SAHWERSA ÐI

04 FOLGAÐ WERÐE SA SKILUN JY ÐЄRÐRVCH

05 SLAVONA WERÐA TO SMERT FON FRYA

06 ÆND JOWE HAG-MOD TO -NE STRAF -

07 IK SKIL JO MELDA HO T- BY ÐA - SLAVONA

08 FOLKAR TO GVNGEN IS - ÐЄR ÆFTER MЄI

09 JY LЄRA - ÐA POPPA KÆNINGGAR ÐAM

10 NЄI WILKЄR LЄVA STЄKAÐ WRALDA NЄI

11 ÐЄRE KRʘNE - UT NYD ÐÆT WR-ALDA ALFЄD

12 - ER HЄT - SA WILDON HJA FЄDRUM ÐЄRA

13 FOLKAR HЄTA - NW WЄT ALLERA MAN

14 - NALIK ÐÆT -NE KЄNING NAVT OVIR -NE

15 WAXDOM [p. 230]  NE WELÐ ÆND ÐÆT -IM SIN

16 FЄDING ÐRVCH ÐÆT FOLK BROCHT WARÐ -

17 MEN ÐACH WILDON HJA FVLHERDJA BY

18 HJARA FORMЄTENHЄD – TIL ÐJU HJA TO-RA / DOL /

19 KVMA MACHTE ALSA HAVON HJA ÐET* FORMA

20 NAVT FVLDЄN WЄST MIÐ ÐA FRYA JEFTA

21 MEN HÆVON HJA ÐÆT FOLK ЄNE TINS* VP.

22 - LЄID - FORI ÐENE SKÆT ÐAM ÐЄROF KЄM

23 HЄRADON HJA VRLANDISKA SALT-AÐA

24 ÐAM HJA IN-OM HJARA HOVA LЄIDON .

25 FORÐ NAMON HJA ALSA FЄLO WIVA

26 AS-RA LUSTE - ÆND ÐA LIÐIGA FORSTA

27 ÆND HЄRA DЄDON AL-ЄN - AS TWIST

28 ÆND TVYSPALT ÆFTERNЄI INNA HŮSHALD-

29 - NE GLUPTE ÆND ÐЄR VR KLACHTA KЄMON

30 ÐA HÆVON HJA SЄID JAHWEDER MÆN

31 IS ÐENE FЄDER FON SIN HŮSHALDEN

32 ÐЄRVMBE SKIL -ER AK BAS ÆND RJUCHTER

 [BRIEF VAN RIKA MS PAG. 190]

rêdnum . Thâ ik wêt wânât thjus dwêshêd wêi kvmth . Hark hyr , se kvmth fon vsa lêtha , aend sâhwersa thi folgath werthe , sâ skilun jy thêrthrvch slâvona wertha to smert fon Frya aend jowe hâgmod to ne st raf . 4. Ik skil jo melda ho t by tha slâvona folkar to gvngen is , thêr aefter mêi jy lêra . Tha poppa kaeningar tham nêi wilkêr lêva , stêkath Wralda nêi thêre krône , ut nyd that Wralda Alfêder hêt , sa wildon hja fêdrum thêra folkar hêta . Nw wêt allera mannalik thaet ne kêning navt ovir ne waxdom [230] ne welth , aend thaet im sin fêding thrvch thaet folk brocht warth , men thach wildon hja fvlherdja by hjara formêtenhêd . 5. Til thju hja to ra dol kvma machte , alsa hâvon hja thet forma navt fvldên wêst mith tha frya jefta , men haevon hja thaet folk êne tins vplêid . Fori thene skaet , tham thêrof kêm , hêradon hja vrlandiska salt âtha , tham hja in om hjara hova lêidon . Forth namon hja alsa fêlo wiva , as ra luste , aend tha lithiga forsta aend hêra dêdon al ên . 6. As twist aend tvyspalt aefternêi inna hûshaldne glupte aend thêr vr klâchta kêmon , thâ haevon hja sêid , ja hweder maen is thêne fêder fon sin hûshalden , thêrvmbe skil er thêr âk bâs aend rjuchter

reden. Doch ik weet, waar deze dwaasheid van daan komt. Hoor hier, zij komt van onze vijanden, en wanneer die gevolgd worden, zoo zult gij daardoor slaven worden tot smart van Frya en tot straf van uwen hoogmoed. 4. Ik zal u melden, hoe het bij de slavenvolken toegegaan is, daaruit moogt gij leeren. De vreemde koningen, die naar willekeur leven, steken Wralda naar de kroon; uit nijd dat Wralda Alvader heet wilden zij ook vaderen der volken genoemd worden. Nu weet iedereen dat een koning niet over den [231] wasdom heerscht, en dat hem zijne voeding door het volk gebracht wordt; maar toch wilden zij volharden bij hunne vermetelheid. 5. Opdat zij tot hun doel mochten komen, zoo zijn zij in het eerst niet voldaan geweest met de vrije giften, maar hebben het volk eene schatting opgelegd. Voor de schat, die daarvan kwam, huurden zij buitenlandsche soldaten, die zij rondom hunne hoven legden. Vervolgens namen zij zoo vele vrouwen, als hun lustte, en de kleine vorsten en heeren deden eveneens. 6. Toen naderhand twist en tweespalt in de huishouding sloop, en daarover klachten kwamen, hebben zij gezegd: ieder man is de vader (voeder) van zijn huisgezin, daarom zal hij ook meester en rechter

reason. Now I know whence all this folly comes. Listen to me. It comes from our enemies; and if this is followed up you will become slaves, to the sorrow of Frya and to the punishment of your pride. 4. I will tell you what happened to the slave people; from that you may take warning. The foreign kings, who follow their own will, place Wr-alda below the crown. From envy that Wr-alda is called Alfeder, they wish also to be called feeders of the people. Now, everybody knows that kings regulate neither productiveness nor wealth; and that they have their sustenance by means of the people, but still they persist in their arrogance. 5. In order to attain their object they were not satisfied from the beginning with free gifts, but imposed a tax upon the people. With the tax thus raised they hired foreign soldiers, whom they retained about their courts. Afterwards they took as many wives as they pleased, and the smaller princes and gentry did the same. 6. When, in consequence, quarrels and disputes arose in the households, and complaints were made about it, they said every father is the feeder of his household, therefore he shall be master and judge

Vernunft. Doch ich weiss, von wannen diese Torheit kommt. Horcht hier : - sie kommt von unseren Feinden, und so sie befolgt wird, werdet ihr dadurch Sklaven werden zum Schmerze Fryas und eurem Hochmut zur Strafe. 4. Ich werde euch berichten, wie es bei den Sklavenvölkern zugegangen ist : davon möget ihr lernen. Die fremden Könige, die nach Willkür leben, strecken die Hand aus nach Wraldas Krone : aus Neid, dass Wralda Allernährer, Allvater heisst, wollen sie auch Ernährer-Vater der Völker genannt werden. Nun weiss jedermann, dass ein König nicht über das Wachstum Gewalt hat und dass ihm seine Nahrung vom Volke gebracht wird. Aber trotzdem wollen sie in ihrer Vermessenheit verharren. 5. Damit sie zu ihrem Ziele gelangen mochten, begnügten sie sich erst nicht mit den freiwilligen Abgaben, sondern haben dem Volke einen Zins auferlegt. Für den Schatz, der daraus entstand, heuerten sie ausländische Söldner, die sie um ihre Höfe herum legten. Fürder nahmen sie so viele Weiber als ihnen gelüstete, und die kleinen Fürsten und Herren taten desgleichen. 6. Als Zwist und Zwiespalt nachher in die Haushaltungen sich einschlichen und darob Klagen kamen, da haben sie gesagt : ein jeder Mann ist der Ernährer seiner Haushaltung, darum soll er auch Herr und Richter   230

 

MS 191

 

01 OVIR WЄSA - ÐA KЄM WILKЄR ÆND ЄVIN

02 AS ÐAM MIÐA MÆNNUM IN OVIR ÐA

03 HŮSHALDNE WELDE GVNG -ER MIÐ ÐA

04 KÆNINGAR IN OVIR HJARA STAT ÆND

05 FOLKAR DVAN - ÐA ÐA KÆNINGAR ET AL -

06 - SA WYD BROCHT HЄDE ÐÆT HJA FЄDERUM

07 ÐЄRA FOLKAR HЄTE ÐA GVNGON HJA TO

08 ÆND LЄTON BYLDON ÆFTER HJARA DANTNE

09 MAKJA - ÐISSA BYLDON LЄTON HJA IN-

10 NA ÐA CHERKA STALLA NЄST ÐA BYLD.

11 ON ÐЄRA DROCHTNE ÆND ÐI JENA ÐAM

12 ÐЄR NAVT FAR BŮGJA NILDE* WARÐ

13 OMBROCHT JEFÐA AN KЄDNE DЄN - JOW

14 ЄÐLA ÆND ÐA TWISK-LANDAR HÆVON

15 MIÐ-A POPPA FORSTA OMME GVNGEN

16 DANA HÆVON HJA ÐJUSE DWЄSHЄD

17 LЄRED - ÐA NAVT ALLЄNA ÐÆT SVME

18 JOWER MÆN HJARA SELVA SKELDICH

19 MAKJA AN GLOR-NʘMA RAW - AK

20 MOT IK MY VR FЄLO JOWER WIVA BI-

21 KLAGJA - WERÐAT BY JO MÆN FVNDEN

22 ÐAM MIÐ WRALDA AN ЄN LIN WILLE

23 ÐЄR WERÐAT BY JO WIVA FVNDEN ÐЄR

24 ET MIÐ FRYA WILLE - VMBE ÐÆT HJA BERN

25 BЄRED HÆVE LЄTAÐ HJA HJARA SELVA

26 MODAR HЄTA - ÐA HJA VRJETTAÐ ÐÆT FRYA

27 BERN BЄRDE SVNDER JENGONG ЄNIS MÆN -

28 JÆ - NAVT ALLЄNA ÐÆT HJA FRYA ÆND ÐA

29 ЄRE-MODAR FON HJARA GLOR-RIKA NʘMA

30 BIRAWA WILLE HWЄRAN HJA NAVT

31 NAKA NE MŮGE - HJA DVAÐ AL-ЄN MIÐ

32 - A GLOR-NʘMA FON HJARA NЄSTA – ÐЄR

 [BRIEF VAN RIKA MS PAG. 191]

ovir wêsa . Thâ kêm wilkêr aend êvin as tham mitha maennum in ovir tha hûshaldne welde , gvng er mit tha kaeningar in ovir hjara stât aend folkar dvan . 7. Thâ tha kaeningar et alsa wyd brocht hêdon , thaet hja fêderum thêra folkar hête , thâ gvngon hja to aend lêton byldon aefter hjara dântne mâkja , thissa byldon lêton hja inna tha cherka stalla nêst tha byldon thêra drochtne aend thi jena tham thêr navt far bûgja nilde , warth ombrocht jeftha an kêdne dên . Jow êthla aend tha Twisklandar haevon mitha poppa forsta ommegvngen , dâna haevon hja thjuse dwêshêd lêred . Tha navt allêna thaet svme jower maen hjara selva skeldich mâkja an glornôma râw , âk mot ik my vr fêlo jower wiva biklâgja . 8. Werthat by jo maen fvnden , tham mith Wralda an ên lin wille , thêr werthat by jo wiva fvnden , thêr et mêi Frya wille . Vmbe thaet hja bern bêred haeve , lêtath hja hjara selva modar hêta . Tha hja vrjettath , that Frya bern bêrde svnder jengong ênis maen . Jae navt allêna thaet hja Frya aend tha êremodar fon bjara glor rika nôma birâwa wille , hwêran bja navt nâka ne müge , hja dvath alên mitha glornôma fon hjara nêsta . 9. Thêr

daarover wezen. Toen kwam de willekeur, en even als die met de mannen over het huisgezin heerschte, ging zij ook met de koningen over de volken doen. 7. Toen de koningen het zoo ver gebracht hadden, dat zij vaderen der volken heetten, gingen zij heen en lieten beelden naar hunne gedaante maken; deze beelden lieten zij in de kerken stellen naast de beelden der afgoden, en degene die daar niet voor buigen wilde, werd omgebracht of in ketenen gedaan. Uwe voorvaderen en de Twisklanders hebben met de vreemde koningen omgegaan, daarvan hebben zij deze dwaasheid geleerd. Doch niet alleen dat sommige uwer mannen zich schuldig maken aan roof van eernamen, ook moet ik mij over vele uwer wijven beklagen. 8. Worden bij u mannen gevonden, die zich met Wralda op een lijn willen stellen, er worden bij u ook wijven gevonden, die dit met Frya willen doen. Omdat zij kinderen gebaard hebben, laten zij zich moeder noemen. Doch zij vergeten, dat Frya kinderen baarde zonder toegang eens mans. Ja, niet alleen hebben zij Frya en de Eeremoeders van hare eervolle namen willen berooven, met welke zij toch niet zich gelijk kunnen stellen; zij doen het even zoo met de eernamen van hare naasten. 9. Er

over it. Thus arose arbitrariness, and as the men ruled over their households the kings would do over their people. 7. When the kings had accomplished that, that they should be called feeders of the people, they had statues of themselves made, and erected in the temples beside the statues of their idols, and those who would not bow down to them were either killed or put in chains. Your forefathers and the Twisklandar had intercourse with the foreigners, and learned these follies from them. But it is not only that some of your men have been guilty of stealing titles, I have also much to complain of against your wives. 8. If there are men among you who wish to put themselves on a level with Wr-alda, there are also women who wish to consider themselves equals of Frya. Because they have borne children, they call themselves mothers; but they forget that Frya bore children without having intercourse with a man. Yes, they not only have desired to rob Frya and her folk-mothers of their glorious titles - with whom they cannot put themselves upon an equality - but they do the same with the glorious names of their fellow creatures. 9. There

darüber sein. Da kam Willkür, und gleich wie diese mit den Männern über den Haushaltungen waltete, so tat sie auch mit den Königen über Staaten und Völker. 7. Als die Könige es so weit gebracht hatten, dass sie Ernährer-Väter der Völker hiessen, da gingen sie hin und liessen Bildwerke nach ihrer Gestalt machen : diese Bildwerke liessen sie in die ‘Kirchen’ setzen neben den Bildwerken der Götter, und diejenigen, die sich davor nicht beugen wollten, wurden umgebracht oder in Ketten gelegt. Eure Vorfahren und die Twiskländer haben mit den fremden Fürsten verkehrt : davon haben sie diese Torheit gelernt. Doch nicht nur, dass manche eurer Männer sich schuldig machen an dem Rauben der Glanznamen, auch über eure Weiber muss ich mich beklagen. 8. Werden bei euch Männer gefunden, die sich Wralda gleichstellen wollen, es werden auch Weiber gefunden, die dies mit Frya tun wollen. Weil sie Kinder geboren haben, lassen sie sich selber ‘Mutter’ nennen. Doch sie vergessen, dass Frya Kinder gebar ohne Eingang eines Mannes. Ja, nicht nur haben sie Frya und die Ehrenmutter ihrer glanzreichen Namen berauben wollen, an die sie doch nicht heranreichen können, sie tun dergleichen mit den Glanznamen ihrer Nächsten. Es             

MS 192

 

 

01 SEND WIVA ÐЄR HJARA SELVA LЄTAÐ

02 FROVVA HЄTA [p. 232]  AFSKЄN HJA WЄTE ÐÆT ÐJUSE

03 NʘME ALLЄNA TO FORSTA WIVA HЄREÐ - AK

04 LЄTAÐ HJA HJARA TOGHATERA FAMNA HЄTA

05 VNTANKIS HJA WЄTE ÐÆT NЄNE MANGЄRT

06 ALSA HЄTA NE MЄI - WARA HJU TO ЄNE

07 BURCH HЄRÐ - JY ALLE WANAÐ ÐÆT

08 JY ÐRUCH ÐÆT NʘM RAWA BЄTRE WERÐE

09 ÐACH JY VRJETTAÐ ÐÆT NYD ÐЄR AN

10 KLYWET ÆND ÐÆT ELK* KWAD SINE TUCHT-

11 RODE SЄJAÐ - KЄRAÐ JY NAVT NE WIÐER

12 SA SKIL TID ÐЄR WAXDOM AN JЄVA

13 ALSA STERIK ÐÆT MÆN ET ENDE ÐЄR

14 OF NAVT BISJA* NE MЄI - JOW ÆFTER

15 KVMANDA SKILUN ÐЄR MIÐ FЄTARAÐ

16 WERÐA - HJA NE SKILUN NAVT NE BI-

17 GRIPA HWANAT ÐI SLAGA WЄI KVME -

18 MEN AFSKЄN JY ÐA FAMNA NЄNE BURGA

19 BVWE ÆND AN LOT VRLЄTE ÐACH SKILUN

20 ÐЄR BILYWA - HJA SKILUN FON UT WALD

21 ÆND HOLUM KVMA - HJA SKILUN JOW

22 ÆFTERKVMANDE* BIWYSA - ÐÆT JY ÐЄR WILLENS

23 SKILDECH AN SEND - ÐÆN SKIL MÆN JO VR-

24 - DEMA - JOW SKINA SKILUN VRFЄRÐ FON

25 UT-A GRЄVUM RYSA - HJA SKILUN WR.

26 ALDA HJA SKILUN FRYA ÆND HJARA FAMNA

27 ANHROPA ÐA NIMMAN SKIL -ER ÆWET

28 AN BЄTRA NE MŮGE BIFARE ÐÆT JOL IN OP

29 EN ʘRE HLAP-HRING TRЄÐ - MEN ÐÆT SKIL

30 ЄRIST BЄRA AS ÐRЄ ÐŮSAND JЄR VR-

31 HLAPEN SEND ÆFTER ÐISSE ЄW -

[p. 234] 32 ENDE FON RIKA-S BRЄF.

 

 

[BRIEF VAN RIKA MS PAG. 192]

send wiva thêr hjara selva lêtath frovva hêta , [232] afsken hja wête thaet thjuse nôme allêna to forsta wiva hêreth . Ak lêtath hja hjara toghatera fâmna hêta , vntankes hja wête , thaet nêne mangêrt alsa hêta ne mêi , wâra hju to êne burch hêrth . Jy alle wânath thaet jy thruch thaet nôm râwa bêtre werthe , thach jy vrjeltath thaet nyd thêr an klywet aend thaet elk kwâd sine tuchtrode sêjath . 10. Kêrath jy navt ne wither , sâ skil tid thêr waxdom an jêva , alsa stêrik thaet maen et ende thêr of navt bisjâ ne mêi . Jow aefterkvmanda skilun thêr mith fêterath wertha , hja ne skilun navt ne bigripa hwânat thi slâga wêi kvme . Men afskên jy tha fâmna nêne burch bvwe aend an lot vrlête , thach skilun thêr bilywa , bja skilun fon ut wald aend holum kvma , hja skilun jow aefterkvmande biwysa thaet jy thêr willens skildech an send . 11. Thaen skil maen jo vrdema , jow skina skilun vrfêrth fon ut a grêvum rysa , hja skilun Wralda , hja skilun Frya aend hjara fâmna anhropa , thâ nimman skil er aewet an bêtra ne müge , bifâre thaet Jol in op en ore hlâphring trêth , men thaet skil êrist bêra as thrê thûsand jêr vrhlâpen send aefter thisse êw .

ENDE FON RIKAS BRÊF .

zijn wijven, die zich vrouwe laten noemen, [233] ofschoon zij weten, dat deze naam alleen aan vrouwen van vorsten toebehoort. Ook laten zij hare dochters maagden noemen, ondanks zij weten, dat geene jonge dochter zoo heeten mag, tenzij zij tot eene burgt behoort. Gij allen waant, dat gij door dat naam stelen beter wordt, doch gij vergeet, dat er afgunst aan kleeft, en dat elk kwaad zijne tuchtroede zaait. 10. Keert gij niet terug, zoo zal de tijd daar wasdom aan geven, zoo sterk, dat men er het eind niet van kan zien. Uwe nakomelingen zullen daarmede gegeeseld worden; zij zullen niet begrijpen, waar die slagen van daan komen. Maar ofschoon gij de maagden geene burgten bouwt en aan het lot overlaat, toch zullen er blijven, zij zullen uit wouden en holen komen, zij zullen uwe nakomelingen bewijzen, dat gij daar moedwillig schuldig aan zijt. 11. Dan zal men u verdoemen, uwe schimmen zullen vervaard uit hunne graven oprijzen, zij zullen Wralda, zij zullen Frya en hare maagden aanroepen, doch niemand zal er iets aan kunnen verbeteren bevorens het Juul een anderen loopkring intreedt, maar dat zal eerst gebeuren als drie duizend jaren verloopen zijn na deze eeuw. Einde van Rikas brief.

are women who allow themselves to be called ladies, although they know that that only belongs to the wives of princes. They also let their daughters be called femmes, although they know that no young girls are so called unless they belong to a burgh. You all fancy that you are the better for this name stealing, but you forget that jealousy clings to it, and that every wrong sows the seed of its own rod. 10. If you do not alter your course, in time it will grow so strong that you cannot see what will be the end. Your descendants will be flogged by it, and will not know whence the stripes come. But although you do not build burghs for the femmes and leave them to their fate, there will still remain some who will come out of woods and caves, and will prove to your descendants that you have by your disorderliness been the cause of it. 11. Then you will be damned. Your ghosts will rise frightened out of their graves. They will call upon Wr-alda, Frya, and her femmes, but they shall receive no succour before the yule shall enter upon a new circuit, and that will only be three thousand years after this century. 12. The end of Rika’s letter.

gibt Weiber, die sich ‘Fraue’ nennen lassen, obgleich sie wissen, dass dieser Name nur den Weibern der Fürsten gehört. Auch lassen sie ihre Töchter ‘Maiden’ heissen, trotzdem sie wissen, dass keine Jungfer so heissen darf, es wäre denn, sie gehörte zu einer Burg. Ihr alle wähnet, dass ihr durch den Namenraub besser werdet, doch ihr vergesst, dass daran Neid haftet und dass jedes Übel seine eigene Zuchtrute säet. 10. Kehret ihr nicht um, so wird die Zeit ihr Wachstum verleihen, so stark, dass man das Ende nicht absehen kann. Eure Nachfahren werden damit gefesselt werden ; sie werden nicht begreifen, von wannen die Schläge kommen. Aber obgleich ihr den Maiden keine Burgen bauet und es dem Geschick uberlasst, doch werden sie bleiben. Sie werden aus Wald und Höhlen kommen, sie wer den euren Nachkommen beweisen, dass ihr dessen mit Willen schuldig seid. 11. Dann wird man euch verdammen, eure Schatten werden aufgescheucht aus den Gräbern aufsteigen : sie werden Wralda, sie werden Frya und ihre Maiden anrufen, doch niemand wird etwas daran bessern können, bevor das Jul in einen anderen Kreislauf tritt. Aber das wird erst geschehen, wenn dreitausend Jahre verstrichen sind nach diesem Jahrhundert. 12.         

MS 193 - MS 194 ONTBREEKT

 

 

 

MS 195

 

01 ÐЄRVMBE WIL IK ÐÆT FORMA VR SWARTE

02 A-DEL SKRIVA - SWARTE A-DEL WЄRE ÐENE

03 FJURDE KЄNING ÆFTER FRYSO - BI SIN JŮGED

04 HEÐ -ER TO TEX-LAND LЄRED - ÆFTERNЄI HEÐ ER

05 TO STAVEREN LЄRED ÆND FORÐ HEÐ ER ÐRVCH

06 OVIR ALLE STATA FAREN - ÐA ÐÆT ER FJUWER

07 ÆND TVINTICH JЄR WЄRE HEÐ SIN TAT MAK-

08 – ED* ÐÆT -ER TO ASEGA-ASKAR KЄREN IS -

09 ÐA -ER ЄN-MEL ASKAR WЄRE - ASKTE HI

10 ALTI [D]  IN -T FARDЄL ÐЄRA ÆRMA - ÐA RIKA

11 SЄD -ER PLЄGAÐ ENOCH VNRJUCHTA ÐINGA

12 ÐRVCH MIDDEL FON HJARA JELD – ÐЄRVM-

13 -BE AGON WI TO NJVDANE ÐÆT ÐA ÆRMA

14 NЄI VS OMME SJAN - ÐRVCH ÐA-S ÆND

15 ʘRA RЄDNE WER-I ÐENE FRJUND ÐЄRA ÆR

16 - MA ÆND ÐЄRA RIKA SKRIK - ALSA ÆRG IS -T

17 KVMEN ÐÆT SIN TAT HIM NЄI ÐA AGUM

18 SACH - ÐA SIN TAT FALLEN WAS AND

19 HY VPPA ÐAMHIS SЄTEL KLYWED - ÐA WILD

20 -ER ЄVIN GOD SIN AMBT BIHALDA - LIK

21 AS ÐA KENINGGAR* FON -T ASTA PLЄGAÐ - ÐA

22 RIKA NILDON* ÐÆT NAVT NE DAJA - MEN

23 NW HLIP ALLET ʘRA FOLK TO HAPE ÆND

24 ÐA RIKA WЄRON BLYDE ÐÆT HJA HEL-HUD

25 – IS* FON ÐЄRE ACHT OF KЄMON - FON TO

26 NE HЄRADE MÆN NIMMAR MARA OVIR

27 Є-LIKA RJUCHT PETARJA* - HI DUMDE ÐA

28 RIKA ÆND HI STRYKTE ÐA ÆRMA MIÐ

29 HWAMHIS HELPE HI ALLE SЄKUM ASKTE

30 ÐЄR -ER BISTEK VP HЄDE - KЄNING ASKAR

31 LIK -ER IMMER HЄTEN WARÐ - WЄRE BY

32 SJUGUN JRÐ-FЄT* LʘNGE - SA GRAT SIN TʘL

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 195]

234 thêrvmbe wil ik thaet forma vr swarte Adel skriva . 1. Swarte Adel wêre thene fjurde kening aefter Friso . Bi sin jüged heth er to Texland lêred , aefternêi heth er to Stâveren lêred , aend forth heth er thrvch ovir alle stâta fâren . Thâ thaet er fjuwer aend tvintich jêr wêre , heth sin tât mâked thaet er to Asega âskar kêren is . Thâ er ênmel âskar wêre , âskte hi altid in t fârdêl thêra aerma . 2. Tha rika , sêd er , plêgath ênoch vnrjuchta thinga thrvch middel fon hjara jeld , thêrvmbe âgon wi to njvdane thaet tha aerma nêi vs omme sjan . 3. Thrvch thâ s aend ôra rêdne wêr i thene frjund thêra aerma aend thêra rika skrik . Alsa aerg is t kvmen thaet sin tât him nêi tha âgum sach . Thâ sin tât fallen was , ând hy vppa tham his sêtel klywed , thâ wild er êvin god sin ambt bihalda , lik as tha keningar fon t âsta plêgath . Tha rika nildon thaet navt ne dâja , men nw hlip allet ôra folk to hâpe , aend tha rika wêron blyde that hja hêl hûd is fon thêre acht of kêmon . 4. Fon to ne hêrade maen nimmar mâra ovir êlika rjucht petârja . Hi dumde tha rika aend hi strykte tha aerma , mith hwam his helpe hi alle sêkum âskte , thêr er bistek vp hêde . Kening Askar lik er immer hêten warth , wêre by sjugun irthfêt lônge , sâ grât sin tôl

daarom wil ik eerst over zwarte Adel schrijven. 1. Zwarte Adel was de vierde koning na Friso. In zijne jeugd heeft hij op Texland geleerd, naderhand heeft hij te Staveren geleerd en vervolgens heeft hij door alle staten gereisd. Toen hij vier en twintig jaar oud was, heeft zijn vader gemaakt dat hij tot Asega Asker gekozen is. Toen hij eenmaal Asker was, eischte hij altijd in het voordeel van de armen. 2. De rijken, zeide hij, plegen genoeg ongerechte dingen door middel van hun geld, daarom behooren wij te zorgen, dat de armen naar ons omzien. 3. Door deze en andere redeneringen, was hij de vriend der armen en de schrik der rijken. Het is zoo erg gekomen, dat zijn vader hem naar de oogen zag. Toen zijn vader gestorven was, heeft hij diens zetel beklommen, toen wilde hij even goed zijn ambt behouden gelijk de koningen van het oosten plegen te doen. De rijken wilden dat niet dulden, maar nu liep al het andere volk te hoop, en de rijken waren blijde dat zij heelhuids van de vergadering afkwamen. 4. Van toen aan hoorde men nimmer meer over gelijkheid van recht praten. Hij veroordeelde de rijken en hij vleide de armen, met wier hulp hij alle zaken eischte, daar hij bestek op had. Koning Askar, gelijk hij altijd genoemd werd, was bij de zeven aardvoet lang, en zoo groot zijne gestalte

Chapter III: [...] therefore I will first write about Swarte Adel - 1. Swarte Adel was the fourth king after Friso. In his youth he studied first at Texland, and then at Staveren, and afterwards travelled through all the states. When he was twenty-four years old his father had him elected judge and named Askar. As soon as he became Askar he always took the part of the poor. He said: 2. "The rich do enough of wrong by means of their wealth, therefore we ought to take care that the poor look up to us." 3. By arguments of this kind he became the friend of the poor and the terror of the rich. It was carried so far that his father looked up to him. When his father died he succeeded, and then he wished to retain his office as well, as the kings of the east used to do. The rich would not suffer this, so all the people rose up, and the rich were glad to get out of the assembly with whole skins. 4. From that time there was no more talk of equality. He oppressed the rich and flattered the poor, by whose assistance he succeeded in all his wishes. King Askar, as he was always called, was seven feet high, and his strength was as remarkable as his height.

Kapitel III. ... darum will ich erst über den schwarzen Adel schreiben. 1. Schwarzer Adel war der vierte König nach Friso. In seiner Jugend hat er zu Texland gelernt, nachdem hat er zu Staveren gelernt, und fürder ist er über alle Staaten gefahren. Als er vierundzwanzig Jahre war, hat sein Vater erwirkt, dass er zum Asega- Heischer gekoren wurde. Da er einmal Heischer war, heischte er immer zum Vorteile der Armen. 2. ‘Die Reichen’, sagte er, ‘verüben genug unrechte Dinge mittels ihres Geldes : darum geziemt es uns, dafür zu sorgen, dass die Armen sich nach uns (um Hilfe) umsehen.’ 3. Durch diese und andere Redensarten ward er der Freund der Armen und der Schrecken der Reichen. Also arg ist es gekommen, dass sein Vater sich nach ihm richtete. Als sein Vater gestorben war, hat er dessen Sitz erstiegen: da wollte er gleicherweise sein Amt beibehalten, wie es bei den Königen des Ostens üblich ist. Die Reichen wollten es nicht dulden ; aber nun lief alles Volk zuhauf und die Reichen waren froh, dass sie mit heiler Haut von der Acht wegkamen. 4. Seitdem hörte man nimmermehr über gleiches Recht reden. Er verurteilte die Reichen und schmeichelte den Armen, mit deren Hilfe er alle Sachen heischte, die seine Zustandigkeit betrafen. König Askar (Heischer), wie er immer geheissen ward, war reichlich sieben Erdfuss lang, und so groft wie seine Gestalt      234

MS 196

 

 

01 WЄR WЄRON AK SINA KREFTA - HI HЄDE -N

02 HEL FORSTAN SA ÐÆT -ER ALLES FORSTANDE

03 HWЄRWR ÐÆT SPRЄKEN WARÐ - ÐACH IN

04 SIN DVAN NE MACHT MÆN NЄNE WIS

05 - DOM SPЄRA - BI -N SKЄN ʘNHLITE* HED ER

06 ЄNE GLADE TONGE* - MEN JETA SWARTER

07 AS SIN HЄR IS SINE SЄLE FVNDEN - ÐA

08 ÐÆT -ER ЄN JЄR KЄNING WЄRE - NEDSЄKTE

09 HI ALLE KNAPA FON SIN STAT - HJA SKOLD

10 - ON JЄRLIKIS VPPET KÆMP KVMA ÆND

11 ÐЄR SKIN-ORLOCH MAKJA - IN -T ЄROST

12 HЄD ER ÐЄR SPUL* MIÐ - MEN TO ÐA LERSTA

13 WARÐ -ET SA MENERLIK ÐÆT ALD ÆND

14 JONG UT ALLE WRDUM WЄI KЄMOM* TO

15 FREJANDE JEF HJA MACHTE MIÐ DVA* -

16 ÐA HI -T ALSA FЄRE BROCHT HЄDE LЄT -ER

17 WЄR-SKOLA STIFTA - ÐA RIKA KЄMON

18 TO BARANE* ÆND SЄIDON ÐÆT [p. 236]  HJARA BERN

19 NW NЄN LЄSA NACH SKRYVA NAVT NE

20 LЄRADE - ASKAR NE MELDE -T NAVT -

21 MEN AS ÐЄR KIRT ÆFTER WIÐER SKIN-

22 ORLOCH HALDEN WARÐ GVNG -ER VPPEN

23 VPSTAL STONDA* ÆND KЄÐA* HLŮD - ÐA

24 RIKA SIND TO MY KVMEN TO BARANA*

25 ÐÆT HJARA KNAPA NЄN LЄSA NACH

26 SKRYVA NOCH LЄRA - IK N –ÆV* ÐЄR NAWET

27 VP SЄIÐ ÐACH HIR WIL IK MINE MЄN-

28 - ONG SEDSA ÆND AN ÐA MЄNA ACHT BI-

29 ÐINGA LЄTA - ÐA ALREK* NW NEIS-

30 GYRICH NЄI HIM VPSACH - SЄID ER FORÐER

31 NЄI MIN BIGRIP MOT MÆN HJUD ÐÆT

32 LЄSA ÆND SKRIVA ÐA FAMNA

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 196]

wêr , wêron âk sina krefta . Hi hêde n hel forstân , sâ thaet er alles forstânde , hwêrwr that sprêken warth , thach in sin dvan ne macht maen nêne wisdom spêra . Bi n skên ônhlite hêd er êne glade tonge , men jeta swarter as sin hêr is sine sêle fvnden . 5. Thâ that er ên jêr kening wêre , nêdsêkte hi alle knâpa fon sin stât , hja skoldon jerlikis vppet kaemp kvma aend thêr skin orloch mâkja . In t êrost hêde r thêr spul mith , men to tha lersta warth et sâ menêrlik , that ald aend jong ut alle wrdum wêi kêmon to frêjande jef hja machte mith dva . Thâ hi t alsa fêre brocht hêde , lêt er wêrskola stifta . Tha rika kêmon to bârane aend sêidon , that [236] hjara bern nw nên lêsa nach skryva navt ne lêrade . 6. Askar ne melde t navt , men as thêr kirt aefter wither skin orloch halden warth , gvng er vppen vpstal stonda , aend kêtha hlûd . 7. Tha rika sind to my kvmen to bârana , thaet hjara knâpa nên lêsa nach skryva noch lêra , ik n . aev thêr nawet vp sêith , thach hir wil ik mine mênong sedsa , aend an tha mêna acht bithinga lêta . 8. Thâ alrek nw nêisgyrich nêi him vpsach , sêid er forther , 9. nêi min bigrip mot maen hjud thaet lêsa aend skriva tha fâmna

was, waren ook zijne krachten. Hij had een helder verstand, zoodat hij alles verstond, waarover gesproken werd, doch in zijn doen kon men geene wijsheid bespeuren. Bij een schoon gelaat had hij eene gladde tong, maar nog zwarter als zijn haar is zijne ziel bevonden. 5. Toen hg een jaar koning was, noodzaakte hij alle jongelingen uit zijn staat, om jaarlijks in het kamp te komen en daar een schijnoorlog te maken. In het eerst had hij daar moeite naede, maar ten laatste werd het zoo manierlijk, dat oud en jong uit alle oorden weg kwamen, om te vragen, of zij mochten mede doen. Toen hij het zoo ver gebragt had liet hij krijgsscholen stichten. De rijken kwamen te klagen en [237] zeiden, dat hunne kinderen geen lezen of schrijven meer leerden. 6. Askar sloeg er geen acht op, maar toen er kort daarop weer schijnoorlog gehouden werd, ging hij op een gestoelte staan en sprak luidde: 7. De rijken zijn tot mij gekomen te klagen, dat hunne knapen geen lezen of schrijven genoeg leeren; ik heb daar niets op gezegd; doch hier wil ik mijne meening zeggen, en de algemeene vergadering laten beslissen. 8. Toen elk nu nieuwsgierig naar hem op zag, zeide hij verder: 9. Naar mijn begrip moet men tegenwoordig het lezen en schrijven aan de maagden

He had a clear intellect, so that he understood all that was talked about, but in his actions he did not display much wisdom. He had a handsome countenance and a smooth tongue, but his soul was blacker than his hair. 5. When he had been king for a year, he obliged all the young men in the state to come once a year to his residence to have a sham fight. At first he had some trouble with it, but at last it became such a habit that old and young came from all sides to ask if they might take part in it. When he had brought it to this point, he established military schools. The rich complained that their children no longer learned to read and write. 6. Askar paid no attention to it; but shortly afterwards, when a sham fight was held, he mounted a throne and spoke aloud: 7. "The rich have come to complain to me that their boys do not learn to read and write. I answered nothing; but I will now declare my opinion, and let the general assembly decide." 8. While they all regarded him with curiosity, he said further: 9. "According to my idea, we ought to leave reading and writing at present to the femmes

war, waren auch seine Kräfte. Er hatte einen klaren Verstand, so dass er alles erfasste, worüber gesprochen wurde : doch in seinem Tun könnte man keine Weisheit spüren. Zu einem schönen Antlitz hatte er eine glatte Zunge : aber noch schwärzer als sein Haar ist seine Seele befunden worden. 5. Als er ein Jahr König war, notigte er alle Knaben seines Staates, jährlich zu dem Gefechtsspiel [Toernooi] zu kommen und dort einen Scheinkrieg zu veranstalten. Erst hatte er damit Schwierigkeiten, aber zuletzt ward es üblich, dass alt und jung aus allen Orten herbeikamen, um zu bitten, ob sie mitmachen dürften. Als er es so weit gebracht hatte, liess er Kriegsschulen gründen. Die Reichen kamen und beklagten sich, dass ihre Kinder nicht mehr lesen oder schreiben lernten. 6. Askar achtete dessen nicht, aber als kurz danach wieder Scheinkrieg gehalten wurde, stellte er sich auf den Upstal und rief laut : 7. ‘Die Reichen sind zu mir gekommen, um sich zu beklagen, dass ihre Knaben nicht genügend lesen und schreiben lernen. Ich habe darauf nichts gesagt. Doch ich will hier meine Meinung sagen und die gemeine Acht es bedingen lassen.’ 8. Als nun jedermann neugierig zu ihm aufsah, sagte er fürder : 9. ‘Nach meinem Begriffe soll man heute das Lesen und Schreiben den Maiden            236

MS 197

 

01 ÆND ALDA-LICHTA* VR LЄTA - IK NIL* NЄN KWAD

02 SPRЄKA VR VSA ЄÐLA - IK WIL ALLЄNA SEGA

03 VNDERA TYDA HWЄRVP ÐRVCH SVME SA HERDE

04 BOGAÐ WARÐ HÆVON ÐA BURCH-FAMNA

05 TWYSPALT INOVIR VSA LANDA BROCHT - ÆND

06 ÐA MO / D / ERA FŮR ÆND NЄI* NE KVNDON

07 TWYSPALT NAVT WIÐER TO -T LAND UT NE

08 DRYVA - JETA ÆRGER ÐAHWILA HJA KÆLTA

09 ÆND PETÆRADE* VR NADELASA PLEGA - SEND

10 ÐA GOLA KVMEN ÆND HAVON AL VSA SKЄN

11 - A SŮDAR LANDA RAWEÐ - HЄMISDЄGA *

12 SEND HJA MIÐ VSA VRBRUDA BROÐARUM

13 ÆND HJARA SALT-AÐUM AL OVERA SKELDA

14 KVMEN - VS REST ÐUS TO KJASANE TWISK

15 ET BЄRA FON JUK JEF SWERD - WILLAÐ WI

16 FRY SEND* AND FRY BILYWA ALSA AGON ÐA

17 KNAPA ÐÆT LЄSA ÆND SKRYVA FARHONDIS*

18 ÆFTERWЄI -N TO LЄTANE ÆND IN STЄDE ÐÆT

19 HJA INVPPA ÐЄRE MEIDE HWIP ÆND SWIK*

20 SPЄLE MOTON HJA MIÐ SWЄRD ÆND SPYR

21 SPЄLA - SEND WI IN ALLE DЄLA OFNED

22 ÆND ÐA KNAPA STOR ENOCH VMB  

23 HELMET ÆND SKILD TO BЄRANE ÆND

24 ÐA WЄPNE TO HʘNTЄRANE ÐEN SKIL IK MY

25 MIÐ JOWER HELPA VPPA ÐENE FJAND

26 WERPA - ÐA GOLA MЄIEAÐ ÐEN ÐA NIÐ

27 – ER LЄGA FON HJARA HELPAR ÆND SALT

28 - AÐUM VPPA VSA FJELDUM SKRYWA

29 MIÐ -ET BLOD ÐÆT ŮT HJARA WNDUM

30 DRJUPÐ - HÆVON WI ÐENE FYAND ЄN

31 MEL FAR VS ŮT DREVEN ALSA MOTON

32 WI ÐЄRMIÐ FORÐ GVNGA* ALHWENNE

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 197]

aend alda lichta vrlêta . Ik n il nên kwâd sprêka vr vsa êthla , ik wil allêna sega , vndera tyda hwêrvp thrvch svme sâ herde bogath warth , haevon tha burchfâmna twyspalt inovir vsa lânda brocht , aend tha Modera für aend nêi ne kvndôn twyspalt navt wither to t land ut ne dryva . 10. Jeta aerger , thahwila hja kaelta aend petaerade vr nâdelâsa plêga , send tha Gola kvmen aend hâvon al vsa skêna sûdarlanda râweth . Hêmisdêga send hja mith vsa vrbrûda brotharum aend hjara salt âthum al overa Skelda kvmen , vs rest thus to kjasane twisk et bêra fon juk jef swêrd . 11. Willath wi fry bilywâ , alsa âgon tha knâpa thaet lêsa aend skryva fârhôndis aefterwêi n to lêtane aend in stêde that hja invppa mêide hwip aend swik spêle , moton hja mith swêrd aend spêr spêla . Send wi in alle dêla ofned aend tha knâpa stor enoch vmb helmet aend skild to bêrane aend tha wêpne to hôntêrane , then skil ik my mith jower helpa vppa thene fjand werpa . 12. Tha Gola mêieath then tha nitherlêga fon hjara helpar aend salt âthum vppa vsa fjeldum skryva mith et blod , thaet ût hjara wndum drjupth . Haevon wi thene fyand ên mel far vs ût drêven , alsa moton wi thêrmith forth gvnga , alhwenne

en oude wijze lieden overlaten. Ik wil geen kwaad spreken van onze voorvaderen, ik wil alleen zeggen, in die tijden, waarop door sommigen zoo hoog geroemd wordt, hebben de burgtmaagden tweespalt over onze landen gebragt en de Moeders voor en na konden de tweespalt niet weder uit het land drijven. 10. Nog erger, terwgl zij praatten en keuvelden over noodelooze gewoonten, zijn de Golen gekomen en hebben al onze schoone zuiderlanden geroofd. Heden ten dage zijn zij met onze verbasterde broeders en hunne soldaten reeds over de Schelde gekomen, er schiet ons dus over te kiezen tusschen het dragen van een juk of een zwaard. 11. Willen wij vrij zijn en vrij blijven, zoo behooren de jongelieden het lezen en schrijven voorhands achterwege te laten, en in stede dat zij op hun gezelschappen wip en zwik spelen, moeten zij met zwaard en speer spelen. Zijn wij in allen deele geoefend, en de knapen groot genoeg om helm en schild te dragen en de wapenen te hanteeren, dan zal ik mij met uwe hulp op de vijanden werpen. 12. De Golen mogen dan de nederlagen van hunne helpers en soldaten op onze velden schrijven met het bloed dat uit hunne wonden druipt.

Hebben wij den vijand eenmaal voor ons uitgedreven, zoo moeten wij daarmede voortgaan, tot dat

and elders. I do not wish to speak ill of our forefathers; I will only say that in the times so vaunted by some, the burgh-femmes introduced disputes into our country, which the folk-mothers were unable, either first or last, to put an end to. 10. "Worse still, while they talked and chattered about useless customs the Golar came and seized all our beautiful southern country. Even at this very time our degenerate brothers and their soldiers have already come over the Skelda. It therefore remains for us to choose whether we will carry a yoke or a sword. 11. "If we wish to be and remain free, it behoves our young men to leave reading and writing alone for a time; and instead of playing games of swinging and wrestling, they must learn to play with sword and spear. When we are completely prepared, and the boys are big enough to carry helmet and shield and to use their weapons, then, with your help, I will attack the enemy. 12. "The Golar may then record the defeat of their helpers and soldiers upon our fields with the blood that flows from their wounds. When we have once expelled the enemy, then we must follow it up till

und den alten 'Leuchten' überlassen. Ich will kein Übles reden über unsere Vorfahren, ich will allein sagen : zu den Zeiten, deren sich manche so hoch rühmen, haben die Burgmaiden Zwiespalt über unsere Lande gebracht, und die Mütter, für und nach, könnten den Zwiespalt nicht wieder zum Lande hinaustreiben. 10. Noch ärger, derweilen sie schwatzten und redeten über nutzlose Sitten, sind die Golen gekommen und haben all unsere schönen Südlande geraubt. Heutzutage sind sie mit unseren entarteten Brüdern und ihren Söldnern schon über die Schelde gekommen. Es verbleibt uns also zu wählen zwischen dem Tragen des Joches oder des Schwertes. 11. Wollen wir frei verbleiben, so geziemt unseren Knaben, das Lesen und Schreiben für jetzt unterbleiben zu lassen und anstatt dass sie auf der Aue zum Spiele sich tummeln, sollen sie mit dem Schwert und dem Speere spielen. Sind wir in allen Teilen geübt und die Knaben rüstig genug, um Helm und Schild zu tragen und Waffen zu handhaben, dann werde ich mich mit eurer Hilfe auf die Feinde werfen. 12. Die Golen mögen dann die Niederlage ihrer Helfer und Söldner auf unsere Felder schreiben mit dem Blute, das aus ihren Wunden trieft. Haben wir den Feind einmal vor uns hergetrieben, so müssen wir damit fortfahren, bis dass

MS 198

 

01 ÐЄR NЄN GOLA NER SLAVONA NACH TARTARA

02 MARA FON FRYAS ERV TO VRDRYVANE SEND -

03 ÐA-S* RJUCHT HRYPON ÐA MASTA ÆND

04 ÐA RIKA NE ÐVRADON HJARA MULA NAVT

05 ЄPEN NE DVA* - ÐJUS TOSPRЄKE

06 HЄD* [p. 238]  SЄKUR TO FARA FORSONNEN ÆND

07 VRSKRIVA LЄTEN HWAND SЄWENDIS*

08 FON ÐЄRE SELVARE DЄI WЄRON ÐA OFSKRIF

09 – TUM* ÐЄRA HWEL IN TWINTICH HʘNDA

10 ÆND ÐI ALLE WЄRON ЄNIS HLŮDENDE* - AFTER

11 NЄI BIFEL -ER ÐA SKIPMANNA HJA SKOLDON

12 DUBBELE FAR-STЄWENE MAKJA LЄTA - HWЄR

13 AN MÆN ЄNE STЄLEN* KRAN-BOGE* MOCHT

14 FÆSTIGJA - ÐЄRA ÐЄR ÆFTER WEI BILEV

15 WARÐ BIBOT - KVN IMMAN SWЄRA ÐÆT -ER

16 NЄNE MIDLE NAVT NЄDE* ALSA MOSTON

17 ÐA RIKA FON SIN GA* -T BITALJA - HJUD SKIL

18 MÆN SJAN HWЄR VPPA AL ÐÆT BAHEI* ŮT-

19 HLAPEN* IS - AN -T NORÐ-ENDE FON

20 BRITANJA ÐÆT FVL MIÐ HAGA BERGUN* IS

21 ÐЄR SIT EN SKOTS FOLK - VR -ET MARA

22 DЄL ŮT FRYA-S BLOD SPROTEN - VR-A

23 ЄNE HELTE* SEND HJA ŮT KÆLTANAFOLGAR

24 VR -ET ʘRA DЄL ŮT BRITNE ÆND BANNENE

25 ÐЄR BY GRADUM MIÐ TYD FON ŮT-A TIN

26 - LONUM ÐЄR HINNA FLJUCHTE - ÐЄR UT-A

27 TINLʘNA KЄMON* HÆVAÐ ALGADUR

28 VRLANDISKA WIVA JEFÐA FON VRLAND

29 - HIS TUK* - ÐI ALLE SEND VNDER -ET WELD

30 ÐЄRA GOLUM - HJARA WЄPNE SEND

31 WODEN BOGA ÆND SPRYTA MIÐ PINT-

32 - UM FON HERT HIS HORNUM AK FON

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 198]

thêr nên Gola ner Slâvona nach Tartara mâra fon Fryas erv to vrdryvane send . 13. Tha s rjucht , hrypon tha mâsta aend tha rika ne thvradon hjara mvla navt êpen ne dva . 14. Thjus tosprêke hêd [238] er sekur to fara forsonnen aend vrskriva lêten , hwand sêwendis fon thêre selvare dêi wêron tha ofskriftum thêra hwel in twintich hônda aend thi alle wêron ênishlûdende . Afternêi bifel er tha skipmanna , hja skoldon dubbele fârstêwene mâkja lêta , hwêran maen êne stêlen krânboga macht faestigja . Thêra thêr aefterwêi bilêv warth bibot , kvn imman swêra that er nêne midle navt nêde , alsa moston tha rika fon sin gâ t bitalja . 15. Hjud skil maen sjan hwêr vppa al thaet bâhêi ûthlâpen is . An t north ende fon Britanja thaet fvl mith hâga bergum is , thêr sit en Skots folk , vr et mâradêl ût Fryas blod sproten , vr a êne helte send hja ût Kaeltanafolgar , vr et ôra dêl ût Britne aend bannane , thêr by grâdnm mith tyd fon ût a tinlônum thêr hinna fljuchte . Thêr ut a tinlôna kêmon , haevath algadur vrlandiska wiva jeftha fon vrlandis tuk . 16. Thi alle send vnder et weld thêra Golum , hjara wêpne send woden boga aend spryta mith pintum fon herthis hornum âk fon

er geen Golen, noch Slaven, noch Tartaren meer van Fryas erf te verdrijven zijn. - 13. Dat is recht, riepen de meesten, en de rijken durfden hunne monden niet open doen. [239] 14. Deze toespraak had hij zeker te voren bedacht en laten overschrijven, want des avonds van dien zelfden dag waren de afschriften daarvan in wel twintig handen; en die alle waren eensluidend. Naderhand beval hij de scheepslieden, zij moesten dubbele voorstevens maken, waaraan men eene stalen kraanboog kon bevestigen. Die hierin achterwege bleef werd beboet; kon iemand zweeren, dat hij geene middelen bezat, dan moesten de rijken van het dorp het betalen. 15. Nu zal men zien, waarop al dat boha uitgeloopen is. Aan het noordeinde van Brittannia dat vol met hooge bergen is, daar zit een Schotsch volk, voor het meerendeel uit Fryas bloed gesproten; voor het eene deel zijn zij uit de Keltana-volgers, voor het ander gedeelte uit Britten en vluchtelingen, die allengs met der tijd uit de tinlanden derwaarts vluchten. Die nit de tinlanden kwamen, hebben al te gader buitenlandsche vrouwen of van buitenlandsch ras. 16. Zij zijn alle onder de heerschappij der Golen, hunne wapenen zijn houten bogen en sprieten met punten van hertshoornen, of ook van

there are no more Golar, slaves, or Tartarar to be driven out of Frya’s inheritance!" 13. "That is right!" the majority shouted, and the rich did not dare to open their mouths. 14. He must certainly have thought over this address and had it written out, for on the evening of the same day there were copies in at least twenty different hands, and they all sounded the same. Afterwards he ordered the ship people to make double prows, upon which steel crossbows could be fixed. Those who were backward in doing this were fined, and if they swore that they had no means, the rich men of the district were obliged to pay. 15. Now we shall see what resulted from all this bustle. In the north part of Brittania, which is heavily forested, there exists a Skotse people. Most of them spring from Frya’s blood, some of them are descended from the followers of Kaltana, and, for the rest, from Britne and fugitives who gradually, in the course of time, took refuge there from the tin mines. Those who came from the tin mines have wives, either altogether foreign or of foreign descent. 16. They are all under the dominion of the Golar. Their arms are wooden bows and arrows pointed with stag’s horn or

es keine Golen, noch Slawen, noch Tartaren mehr von Fryas Erde zu vertreiben gibt. 13. ‘Das ist recht’, riefen die meisten, und die Reichen wagten nicht, ihren Mund zu öffnen. 14. Diese Ansprache hatte er gewiss vorher ersonnen und abschreiben lassen, denn am Abend desselben Tages waren die Abschriften davon bereits in zwanzig Händen, und diese alle waren gleichlautend. Nachdem befahl er den Schiffsleuten, sie sollten doppelte Vorsteven machen, an denen man einen stählernen Kranbogen befestigen könnte. Der dies unterliess, fiel in Busse ; könnte jemand schwören, dass er keine Mittel hatte, so mussten die Reichen seines Gaues es bezahlen.15. Nun wird man sehen, worauf all dies Bahei hinausgelaufen ist. An dem Nordende Britannias, das voll hoher Berge ist, da sitzt ein schottisches Volk, mehrenteils Fryas-Blut, einesteils aber den Keltana-Folgern entsprossen, andernteils den Briten und Geachteten, die allmählich im Laufe der Zeit aus den Zinnlanden hierher geflohen waren. Die aus den Zinnlanden herkamen, haben allesamt fremdrassige Weiber und ausheimisches Dirnengesindel. 16. Sie alle sind unter der Gewalt der Golen, ihre Waffen sind hölzerne Bogen und Stangen mit Spitzen von Hirschhorn oder                 238

MS 199

 

 

01 FLINTUM - HJARA HŮSA SEND FON SADUM

02 ÆND STRЄ ÆND SVME HЄMAÐ INNA HOLA

03 ÐЄRA BERGUM – SKЄPON* ÐЄR HJA RAVED*

04 HÆVE IS HJARA ЄNGE SKÆT - MONG ÐA

05 ÆFTERKVMANDA ÐЄRA KÆLTANA FOLGAR

06 HÆVAÐ SVME JETA YSERA WЄPNE ÐЄR

07 HJA FON HJARA ЄÐLUM URVEN HÆVE -

08 VMBE NV GOD FORS / T / AN TO WERÐANDE

09 MOT IK MIN TELLING VR ÐÆT SKOTSE FOLK

10 RESTA LЄTA ÆND ЄWET* FON ÐA HЄINDA

11 KREKA-LANDA SKRIVA - ÐA HЄINDA KREK

12 – A-LANDA HÆVON VS TO FARA ALLЄNA TO

13 HЄRAÐ - MEN SUNT VNHŮGLIKA TIDUM

14 HÆVON RA ÐЄR AK ÆFTER-KVMANDA FON

15 LYDA ÆND FON FINDA NIÐER SET - FON

16 ÐA LERSTA KЄMON TO ÐA LERSTA EN ЄLE

17 HAPE FON TRʘJE - TRʘJE ALSA HEÐ ЄNE

18 STЄDE HЄTEN ÐЄR ET FOLK FON ÐA FЄRE

19 KREKA-LANDA INNOMÐ ÆND VRHOMELT*

20 HEÐ - ÐA ÐA TRʘJANA TO ÐA HEINDA

21 KREKALANDUM NEST-LED WЄRON ÐA

22 HÆVON HJA ÐЄR MIÐ TID ÆND FLIT ЄNE

23 STERKE STЄD MIÐ WALLA ÆND BURGUM

24 BVWED ROME ÐÆT IS [p. 240] RUM HЄTEN - ÐA

25 ÐÆT DЄN WAS HEÐ ÐÆT FOLK HIM SELVA

26 ÐRVCH LEST ÆND WELD FON ÐÆT ЄLE

27 LAND MASTER MAKED* - ÐÆT FOLK

28 ÐÆT ANDA SŮD-SIDE ÐЄRE MIDDEL-SЄ

29 HЄMÐ IS FAR -ET MARA DЄL FON FHO

30 - NYSJA WЄI KVMEN - ÐA FHONYSJAR SEND

31 EN BASTRED FOLK HJA SEND FON

32 FRYA-S BLOD ÆND FON FINDA-S BLOD

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 199]

flintum . Hjara hûsa send fon sâdum aend strê aend svme hêmath inna hola thêra bergum . Skêpon thêr hja râwed haeve , is hjara ênge skaet . Mong tha aefterkvmanda thêra Kaeltanafolgar haevath svme jeta ysera wêpne , thêr hja fon hjara êthlum urven haeve . 17. Vmbe nw god forstân to werthande , môt ik min telling vr thaet Skotse folk resta lêta , aend êwet fon tha hêinda Krêkalanda skriva . Tha hêinda Krêkalanda haevon vs to fara allêna to hêrath , men sunt vnhüglika tidum haevon ra thêr âk aefterkvmanda fon Lyda aend fon Finda nitherset , 18. fon tha lersta kêmon to tha lersta en êle hâpe fon Trôje . Trôje alsa heth êne stêde hêten , thêr et folk fon tha fêre Krêkalanda innomth aend vrhomelt heth . Thâ tha Trôjana to tha hêinda Krêkalandum nestled wêron , tha haevon hja thêr mith tid aend flit êne sterke stêd mith wâlla aend burgum bvwed , Rome , that is [240] Rum , hêten . Thâ thaet dên was , heth thaet folk him selva thrvch lest aend weld fon thaet êle lând mâster mâked . 19. Thaet folk thaet anda sûdside thêre Middelsê hêmth , is fâr et mâra dêl fon Fhonysja wêi kvmen . Tha Fhonysjarsend en bastred folk , hja send fon Fryas blod aend fon Findas blod

flinten. Hunne huizen zijn van zoden en stroo, en sommigen wonen in de holen der bergen. Schapen, die zij geroofd hebben, is hun eenige schat. Onder de afstammelingen van de Keltanavolgers hebben sommigen nog ijzeren wapenen, die zij van hunne voorvaderen geërfd hebben. 17. Om nu goed verstaan te worden, moet ik mijn verhaal over het Schotsche volk laten rusten, en iets van de heinde Krekalanden (Italie) schrijven. De heinde Krekalanden hebben te voren ons alleen toebehoord, maar sedert onheugelijke tijden hebben zich daar ook nakomelingen van Lyda en Finda nedergezet, 18. van deze laatsten kwamen eindelijk een heele hoop van Troje. Troja alzoo heeft eene stad geheeten, die het volk van de verre Krekalanden (Griekenland) heeft ingenomen en verwoest. Toen de Trojanen in de heinde Krekalanden genesteld waren, toen hebben zij daar met tijd en vlijt eene sterke stad met wallen en burgten gebouwd, Rome, dat [241] is Ruim, geheeten. Toen dat gedaan was, heeft het volk zich door list en geweld van het geheele land meester gemaakt. 19. Het volk, dat aan de zuidzijde der Middellandsche zee huist, is voor het meerendeel uit Phoenicie weg gekomen. De Phoeniciers (Puniers) zijn een basterd volk, zij zijn van Fryas bloed en van Findas bloed

flint. Their houses are of turf and straw, and some of them live in caves in the mountains. Sheep that they have stolen form their only wealth. Some of the descendants of Kaltana’s followers still have iron weapons, which they have inherited from their forefathers. 17. In order to make myself well understood, I must let alone for a while my account of the Skotse people, and write something about the Heinde Krekalandar. The Heinde Krekalandar formerly belonged to us only, but from time immemorial descendants of Lyda and Finda have established themselves there. 18. Of these last there came in the end a whole troop from Troia. Troia is the name of a state that the Fere Krekalandar had taken and destroyed. When the Trojans had nestled themselves among the Heinde Krekalandar, with time and industry they built a strong state with walls and a burgh named Rome, that is, "Spacious". When this was done, the people by craft and force made themselves masters of the whole land. 19. The people who live on the south side of the Middel Sea come for the most part from Phonisia. The Phonisiar are a bastard race of the blood of Frya, Finda,

Flinsstein. Ihre Häuser sind von Schollen und Stroh, und manche wohnen in Berghöhlen. Schafe, die sie geraubt haben, sind ihre einzige Habe. Aber von den Nachfahren der Keltana-Folger haben manche noch eiserne Waffen, die sie von ihren Ahnen geerbt haben. 17. Um nun recht verstanden zu werden, muss ich meine Erzählung von dem schottischen Volke ruhen lassen und etwas von den nahen Krekalanden schreiben. Die nahen Krekalande haben vorher uns allein gehört, aber seit un~ denklichen Zeiten haben sich dort auch Nachkommen von Lyda und Finda niedergelassen ; 18. von diesen letzten kam ein ganzer Haufe aus Troje. Troje also hat eine Stadt geheiEen, die ein Volk der fernen Krekalande eingenommen und zerstört hat. Als die Trojaner in den nahen Krekalanden sich eingenistet hatten, haben sie mit Zeit und Fleisse eine starke Stätte mit Wallen und Burgen gebaut, Roma, das ist Raum , geheissen. Als das getan war, hat das Volk durch List und Gewalt sich in den Besitz des ganzen Landes gesetzt. 19. Das Volk, das an der Südseite der Mittelsee haust, ist mehrenteils von Fhonysja hergekommen. Die Fhonysjar sind ein Bastardvolk : sie sind von Fryas Blut           240

MS 200

 

 

01 ÆND FON LYDA HIS BLOD - ÐÆT FOLK FON

02 LYDA SEND ÐЄR AS SLAVONA - MEN ÐRVCH

03 ÐA VNTUCHT ÐЄR WYVA HÆVON ÐISSA

04 SWARTE MÆNNISKA AL ET ʘRA FOLK BAS -

05 TRED ÆND BRUN VRFÆRVET - ÐIT FOLK ÆND

06 ÐAM FON ROME KÆMPAÐ ʘLAN VMB

07 ET MASTERSKIP FON ÐA MIDDEL-SЄ -

08 FORÐ LЄVAÐ ÐAM FON ROMA AN FJAND

09 - SKIP WIÐ ÐA FONYSJAR ÆND HJARA

10 PRESTERA ÐЄR ET RIK ALLЄNA WELDA

11 WILLA WR JRÐA NE MŮGON ÐA GOLA

12 NAVT NE SJAN - ÐÆT FORMA HÆVON HJA

13 ÐA FPHONYSJAR* MIS-SELLJA OF NOMEN .

14 DANA ALLE LANDA ÐЄR SŮDWARD

15 WESTWARD ÆND NORÐWARD LIDSA -

16 AK-ET SUDAR-DЄL FON BRITTANJA ÆND

17 ALLERWЄIKES HÆVON HJA ÐA FONYSJAR

18 PRESTERA - ÐÆT HЄT - ÐA GOLA VRJAGEÐ -

19 DANA SIND ÐUSANDA GOLA NЄI NORÐ

20 BRITTANJA BRIT - KIRT VRLЄDEN WAS

21 ÐЄR ÐA VRESTE ÐЄRA GOLUM SЄTEN

22 VPPA ÐЄRE BURCH ÐЄR IS KЄÐEN KЄREN-

23 ÆK - ÐÆT IS HERNE - HWANAÐ HI SIN BI-

24 FЄLA JEF AN ALLE ʘRA GOLA - AK WAS

25 ÐЄR AL HJARA GOLD TOGADUR BROCHT -

26 KЄREN-HERNE JEFÐA KЄREN-ÆK IS ЄNE

27 STЄNE BURCH ÐЄR ЄR AN KÆLTA

28 HЄRDE - ÐЄRVMBE WILDON ÐA FAMNA

29 FON ÐA ÆFTERKVMANDE ÐЄRA KÆLTANA

30 FOLGAR ÐA BURCH WIÐER HA* - ALSA

31 WAS ÐRVCH ÐA FYANSKIP ÐЄRA FAMNA

32 ÆND ÐЄRA GOLUM - FAIÐE ÆND TWIST

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 200]

aend fon Lyda his blod . Thaet folk fon Lyda send thêr as slâvona , men thrvch tha vntucht thêr wyva haevon thissa swarte maenniska al et ôra folk bastered aend brun vrfaervet. 20. Thit folk aend tham fon Rome kaempath ôlân vmb et mâsterskip fon tha Middelsê . Forth lêvath tham fon Roma an fjandskip with tha Fonysjar , aend hjara prestera thêr et rik allêna welda wille wr irtha , ne mügon tha Gola navt ne sjan . 21. Thaet forma haevon hja tha Phonysjar Mis selja ofnomen , dânâ alle landa , thêr sûdward , westward aend northward lidsa , âk et sûdardêl fon Britanja , aend allerwêikes haevon hja tha Fonysjar prestera , that hêth tha Gola vrjâgeth , dânâ sind thusanda Gola nêi north Brittanja brit . Kirt vrlêden was thêr tha vreste thêra Golum sêten vppa thêre burch , thêr is kêthen Kêrenaek that is herne , hwanath hi sin bifêla jef an alle ôra Gola . Ak was thêr al hjara gold togadur brocht . 22. Kêren herne jeftha Kêrenaek is êne stênen burch , thêr êr an Kaelta hêrde . Thêrvmbe wildon tha fâmna fon tha aefterkvmande thêra Kaeltana folgar tha burch wither hâ . Alsa was thrvch tha fyanskip thêra fâmna aend thêra Golum faithe aend twist

en van Lydas bloed. Het volk van Lyda is daar als slaven, maar door de ontucht der vrouwen hebben deze zwarte menschen al het andere volk verbasterd en bruin geverfd. 20. Dit volk en die van Rome kampen gestadig om het meesterschap van de Middellandsche zee. Voorts leven die van Home in vijandschap met de Phoeniciers. En hunne priesteren, die het rijk alleen beheerschen willen over de aarde, mogen de Golen niet zien. 21. Eerst hebben zij den Phoeniciers Missellia afgenomen, daarna alle landen die zuidwaarts, westwaarts en noordwaarts liggen, ook het zuiderdeel van Brittannia, en allerwege hebben zij de Phoenicische priesters, dat is de Golen, verjaagd; daarop zijn duizende Golen naar Noordbrittannia getogen. Kort verleden was daar de opperste der Golen gezeten op de burgt, die geheeten is Kerenak, dat is hoek, van waar hij zijne bevelen gaf aan alle Golen. Ook was daar al hun goud te zamen gebracht. 22. Keren herne (uitverkoren hoek) of Kerenak is eene steenen burgt, die aan Kalta behoorde. Daarom wilden de Maagden van de nakomelingen der Kaltana-volgers de burgt weder hebben. Alzoo was door de vijandschap der Maagden en der Golen veete en twist

and Lyda. The Lyda people were there as slaves, but by the unchastity of the women these black people have degenerated the other people and dyed them brown. 20. These people and the people of Rome are constantly struggling for the supremacy over the Middel Sea. The Romar, moreover, live at enmity with the Phonisiar; and their priests, who wish to assume the sole government of the World, cannot bear the sight of the Golar. 21. First they took from the Phonisiar Missellia - then all the lands lying to the south, the west, and the north, as well as the southern part of Brittania - and they have always driven away the Phonisiar priests, that is the Golar, of whom thousands have sought refuge in North Brittania. A short time ago the chief of the Golar was established in the burgh which is called Kerenak, that is the corner, whence he issued his commands to the Golar. All their gold was likewise collected there. 22. Keren Herne, or Kerenak, is a stone burgh which once belonged to Kalta. Therefore the femmes of the descendants of Kaltana’s followers wished to have the burgh again. Thus through the enmity of the femmes and the Golar, hatred and quarrelling

und von Lydas Blut. Das Volk von Lyda ist dort als Sklave, aber durch die Unzucht der Weiber haben die schwarzen Menschen all das andere Volk verbastert und braun gefärbt. 20. Dies Volk und das von Roma kämpfen fortwährend um die Herrschaft der Mittelsee. Weiter leben die von Roma in Feindschaft mit den Fhonysjar. Und ihre Priester, die des Erdreiches allein walten wollen, können die Golen nicht sehen. 21. Zuerst haben sie den Fhonysjar Misselja weggenommen ; darnach alle Lander, die südwärts, west- und nordwärts liegen, auch den Südteil Britanniens , und alleweg haben sie die phonizischen Priester, das heisst die Golen, verjagt. Daher sind Tausende von Golen nach Nord-Britannien gezogen. Vor kurzem sass da der Oberste der Golen auf der Burg, die geheissen wird Kerenak, das ist Horn , von wannen er den anderen Golen seine Befehle gab. Auch war all ihr Gold dort zusammengebracht. 22. ‘Keren herne’ oder ‘Kerenak’ ist eine steinerne Burg, die der Kelta gehörte. Darum wollten die Maiden der Nachfahren der Keltana-Folger die Burg wiederhaben. Also war durch die Feindschaft der Maiden und der Golen Fehde und Zwist

MS 201

 

01 IN OVIR ÐÆT BERCHLAND KVMEN MIÐ MORÐ

02 ÆND BRʘND - VSA STJURAR KЄMON ÐЄR

03 FAKEN WOL HALJA ÐÆT HJA SELLADE FORI

04 TOBIRЄDE* HŮDUM ÆND LINNE - ASKAR

05 WAS OFTEN MIÐ WЄST - AN STILNESSE

06 HЄD ER MIÐ ÐA FAMNA ÆND MIÐ SVME

07 FORSTUM AT-SKIP SLOTEN ÆND HIM

08 SELVA FORBONDEN VMBE ÐA GOLA TO

09 VRJAGANE UT KЄREN-ÆK - AS -ER ÐЄRNЄI

10 WIÐER KЄM JEF HI ÐA FORSTA ÆND

11 WIGANDLIKSTA MANNA YSERE HELMA

12 ÆND STЄLA BOGA - ORLOCH WAS MIÐ

13 KVMEN ÆND KIRT ÆFTER FLOJADON

14 STRAMA BLOD BY [p. 242] ÐA HELLINGA ÐЄRA

15 BERGUM DEL - ÐA ASKAR MЄNDE

16 ÐÆT KANS HIM TOLAKTE GVNG -ER MIÐ

17 FJUWERTICH SKЄPUM HIN ÆND NAM KЄREN

18 - ÆK ÆND ÐENE VRESTE ÐЄRA GOLUM MIÐ

19 AL SINE GOLD - ÐÆT FOLK WЄRMIÐ HI WIÐ

20 ÐA SALT-AÐUM ÐЄRA GOLUM KÆMPED

21 HЄDE HЄD -ER ŮT-A SAXANA-MARKUM

22 LVKÐ MIÐ LOFTE FON GRATE HЄRA-RAVE

23 ÆND BUT - ÐUS WARÐ ÐA GOLA NЄWET

24 LЄTEN - AFTERNЄI NAM -ER TWA Є-LANDA

25 TO BERCH FAR SINUM SKЄPUM ÆND

26 HWANAÐ HI LЄTER ŮTGVNG VMB ALLE

27 FONYSJAR SKЄPA ÆND STЄDA TO BIRAWANE

28 ÐЄR HI BIGANA KV - ÐA ER TOBEK KЄM

29 BROCHT-I TOMET SEX HVNDRED ÐЄRA

30 STORESTE KNAPUM FON ÐÆT SKOTSE BERCH

31 - FOLK MIÐ - HI SЄIDE ÐÆT HJA HIM TO

32 BORGUM JЄVEN WЄRON - TIL ÐJU HI SЄKUR

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 201]

in ovir thaet Berch-land kvmen mith morth aend brônd . Vsa stjûrar kêmon thêr fâken wol hâlja , thaet hja sellade fori tobirêde hûdum aend linne . 23. Askar was often mith wêst , an stilnesse hêd er mith tha fâmna aend mith svme forstum âtskip sloten , aend him selva forbonden vmbe tha Gola to vrjâgane ût Kêrenaek . As er thêrnêi wither kêm jêf hi tha forsta aend wigandliksta manna ysere helma aend stêla boga . Orloch was mith kvmen aend kirt aefter flojadon strâma blod by [242] tha hellinga thêra bergum del . 24. Thâ Askar mênde that kans him tolâkte , gvng er mith fjuwertich skêpum hin aend nam Kêrenaek aend thene vreste thêra Golum mith al sine gold . Thaet folk wêrmith hi with tha salt âthum thera Golum kaemped hêde , hêd er ût a Saxanamarkum lvkt mith lofte fon grâte hêra râve aend but . Thus warth tha Gola nêwet lêten . Afternêi nam er twâ êlanda to berch far sinum skêpum , aend hwânath hi lêter ûtgvng vmb alle Fonysjar skêpa aend stêda to birâwane thêr hi bigâna kv . 25. Tha er tobek kêm brocht i tomet sexhvndred thêra storeste knâpum fon thaet Skotse berchfolk mith . Hi sêide that hja him to borgum jêven wêren , til thju hi sêkur

over het Bergland gekomen met moord en brand. Onze zeelieden kwamen daar dikwijls wol halen, die zij kochten voor bereide huiden en linnen. 23. Askar was dikwijls mede geweest; in stilte had hij met de Maagden en met sommige vorsten vriendschap gesloten, en zich verbonden, om de Golen te verjagen uit Kerenak. Toen hij daarna weder terug kwam, gaf hij de vorsten en krijgshaftigste mannen ijzeren helmen en stalen bogen. De oorlog was mede gekomen en kort daarna vloeiden stroomen bloed bij [243] de hellingen der bergen neder. 24. Toen Askar meende, dat de kans hem toelachte, ging hij met veertig schepen heen, en nam Kerenak en den opperste der Golen met al zijn goud. Het volk waarmede bij tegen de soldaten der Golen had gestreden, had hij uit de Saksenmarken gelokt met beloften van grooten krijgsbuit en roof. Dus werd den Golen niets gelaten. Naderhand nam hij twee eilanden tot bergplaats voor zijne schepen, en vanwaar hij later uitging, om alle Phoenicische schepen en steden te berooven, die hij beloopen konde. 25. Toen hij terug kwam bracht hij bijna zeshonderd der grootste knapen van het Schotsche bergvolk mede. Hij zeide, dat zij hem tot borgen gegeven waren, opdat hij zeker

spread over Berchland with fire and sword. Our navigators often came there to get wool, which they paid for with prepared hides and linen. 23. Askar had often gone with them, and had secretly made friendship with the femmes and some princes, and bound himself to drive the Golar out of Kerenak. When he came back there again he gave to the princes and the fighting men iron helmets and steel bows. War had come with him, and soon blood was streaming down the slopes of the mountains. 24. When Askar thought a favourable opportunity occurred, he went with forty ships and took Kerenak and the chief of the Golar, with all his gold. The people with whom he fought against the soldiers of the Golar, he had enticed out of the Saxanamark by promises of much booty and plunder. Thus nothing was left for the Golar. After that he took two islands for stations for his ships, from which he used later to sally forth and plunder all the Phonisiar ships and states that he could reach. 25. When he returned he brought nearly six hundred of the finest youths of the Skotse mountain people with him. He said that they had been given him as hostages, that he might be sure

über das Bergland gekommen mit Mord und Brand. Unsere Seeleute kamen dort des öfteren, um Wolle zu holen, die sie eintauschten gegen bereitete Häute und Leinen. 23. Askar war öfters mitgewesen ; im stillen hatte er mit den Maiden und einigen der Fürsten Freundschaft geschlossen und sich verpflichtet, die Golen aus Kerenak zu verjagen. Als er danach wiederkam, gab er den Fürsten und reckenhaften Männern eiserne Helme und stählerne Bogen. Krieg war mitgekommen, und kurz danach flossen Ströme von Blut an den Abhängen der Berge hernieder. 24. Als Askar meinte, dass das Glück ihm zulachte, ging er mit vierzig Schiffen hin und nahm Kerenak und den Obersten der Golen mit all seinem Golde hinweg. Das Volk, mit dem er wider die Söldner der Golen gekämpft hatte, hatte er aus den Sachsenmarken mit Versprechen grossen Heeresraubes und grosser Beute gelockt. Darum wurde den Golen nichts gelassen. Nachdem nahm er zwei Inseln als Unterschlupf für seine Schiffe, von wannen er später auszog, um alle phönizischen Schiffe und Städte zu berauben, die er befahren konnte. 25. Als er zurückkam, brachte er fast sechshundert der rüstigsten Knaben des schottischen Bergvolkes mit. Er sagte, dass sie ihm als Geisel gegeben waren, damit er dessen sicher    242

MS 202

 

01 WЄSA MACHTE ÐÆT ÐA ELDRA HIM

02 SKOLDE TROW BILYWA - MEN -T WAS JʘK

03 HI HILD RA AS LIF-WЄRE ET SINA HOVA

04 ÐЄR HJA ALLERA DISTIK LES KRЄJON

05 IN -T RYDA ÆND IN -T HʘNDTЄRA FON AL

06 - LERLЄJA WЄPNE - ÐA DЄNA-MARKAR

07 ÐAM HJARA SELVA SUNT LʘNG BOPPA

08 ALLE ʘRA STJURAR STOLTALIKE SЄ.

09 - KÆMPAR* HЄTE - HЄDON SA RINGE NAVT

10 FON ASKAR SINA GLOR-RIKA DEDUM

11 NAVT NE HЄRED - JEF HJA WRDON NYDICH

12 ÐЄR VR – ÐЄR-MЄTE - ÐÆT HJA WILDE OR-

13 - LOCH BRENSA OVER -NE SЄ ÆND OVER SINA

14 LANDA – SJAN* HYR HO HI ORLOCH FOR

15 MIÐA MACHTE - TWISK ÐA BVW-FALA

16 ÐЄRE VRHOMELDE BURCH STAVJA WAS JETA

17 ЄNE SNODE BURCH-FAM MIÐ SVME FAMNE

18 SЄTEN - HJRA NʘME WAS REINTJA ÆND

19 ÐЄR GVNG EN GRATE HROP FON HJRA WIS

20 HЄD ŮT - ÐJUS FAM BAD AN ASKAR HJRA

21 HELPE VNDER BIÐING ÐÆT ASKAR SKOLDE

22 ÐA BURCH STAVJA WIÐER VPBVWA LЄTA -

23 AS -ER HIM ÐЄR TO FORBONDEN HЄDE GVNG

24 REINTJA MIÐ ÐRIM FAMNA NЄI HALS -

25 NACHTIS GVNG HJU RЄISA ÆND ÐES DЄIS

26 KЄÐE HJU VPPA ALLE MARKUM ÆND BINNA

27 ALLE MЄIDUM - WRALDA SЄIDE HJU HЄDE

28 HJA ÐRVCH ÐONGAR TO HROPA LЄTA ÐÆT

29 ALLET FRYAS FOLK MOSTON FRJUNDA

30 WERÐA - LIK SUSTAR ÆND BROÐAR TAMED

31 OWERS SKOLDE FINDA-S FOLK KVMA ÆND

32 RA ALLE FON JRÐA VRDILLIGJA - NЄI  

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 202]

wêsa machte thaet tha eldra him skolde trow bilywa , men t was jok , hi hild ra as lifwêre et sina hova , thêr hja allera distik les krêjon in t ryda aend in t hôndtêra fon allerlêja wêpne . 26. Tha Denamarkar tham hjara selva sunt lông boppa alle ôra stjûrar stoltlike sêkaempar hête , hêdon sâ ringe navt fon Askar sina glorrika dêdum navt ne hêred , jef hja wrdon nydich thêr vr , thêrmête , that hja wilde orloch brensa over ne sê aend over sina landa . 27. Sjan hyr , ho hi orloch formitha machte . Twisk tha bvwfala thêre vrhomelde burch Stavja was jeta êne snode burchfâm mith svme fâmna sêten . Hjra nôme was Rêintja aend thêr gvng en grâte hrop fon hira wishêd ût . Thjus fâm bâd an Askar hjra helpe vnder bithing , that Askar skolde tha burch Stavja wither vpbvwa lête . 28. As er him thêr to forbonden hêde , gvng Rêintja mith thrim fâmna nêi Hals , nachtis gvng hju rêisa aend thes dêis kêthe hju vppa alle markum aend binna alle mêidum . 29. Wralda sêide hju hêde hja thrvch thongar tohropa lêta thaet allet Fryas folk moston frjunda wertha , lik sustar aend brothar tâmed , owers skolde Findas folk kvma aend ra alle fon irtha vrdilligja . 30. Nêi

wezen mocht, dat de ouders hem getrouw zouden blijven; doch dat was onwaar, hij hield die als eene lijfwacht aan zijn hof, waar zij dagelijks les kregen in het rijden en in het hanteeren van allerlei wapenen. 26. De Denemarkers, die zich sinds lang boven alle andere zeelieden, trotschelijk zeekampers noemen, hadden zoodra niet van Askars glorierijke daden gehoord, of zij werden daarop afgunstig, dermate dat zij oorlog wilden brengen over de zee en over zijne landen. 27. Zie hier, hoe hij een oorlog konde vermijden. Tusschen de bouwvallen van de verwoeste burgt Stavia was nog een schrandere Burgtmaagd met eenige Maagden gevestigd. Haar naam was Reintja en er ging een groote roep van hare wijsheid uit. Deze Maagd bood Askar hare hulp aan, onder beding, dat Askar de burgt Stavia weder zoude laten opbouwen. 28. Toen hij zich hiertoe verbonden had, ging Reintja met drie Maagden naar Hals; 's nachts ging zij reizen, en bij dag sprak zij op alle markten en in alle gezelschappen. 29. Wralda, zeide zij, had haar door donder laten toeroepen, dat al het Fryas volk vrienden moest worden, als zusters en broeders vereenigd; anders zoude Findas volk komen en hen alle van de aarde verdelgen. 30. Na

that the parents would remain faithful to him; but this was untrue. He kept them as a bodyguard at his court, where they had daily lessons in riding and in the use of all kinds of arms. 26. The Denamarkar, who proudly considered themselves sea warriors above all the other navigators, no sooner heard of the glorious deeds of Askar, than they became jealous of him to such a degree, that they would bring war over the sea and over his lands. 27. See here, then, how he was able to avoid a war. Among the ruins of the destroyed burgh of Stavia there was still established a clever burgh-femme, with a few femmes. Her name was Reintia, and she was famed for her wisdom. This femme offered her assistance to Askar, on condition that he should afterwards rebuild the burgh of Stavia. 28. When he had bound himself to do this, Reintia went with three femmes to Hals. She travelled by night, and by day she made speeches in all the markets and in all the assemblies. 29. Wr-alda, she said, had told her by his thunder that all Frya’s people must become friends, and united as brothers and sisters, otherwise Finda’s people would come and sweep them off the face of Irtha. 30. After

sein könnte, dass ihre Eltern ihm treu verblieben. Aber das war Lug. Er hielt sie als eine Leibwache an seinem Hofe, wo sie täglich unterwiesen wurden im Reiten und Handhaben von allerhand Waffen. 26. Sobald die Dänemärker, die sich selber hoch über allen anderen trutzlich Seekämpen hiesten, von den ruhmreichen Taten Askars gehört hatten, wurden sie darob neidisch, dermassen, dass sie die See und seine Lande mit Krieg überziehen wollten. 27. Sieh hier, wie er den Krieg vermeiden konnte. Zwischen den Trümmern der zerstörten Burg Stavia hauste noch eine kluge Burgmaid mit ihren Maiden. Ihr Name war Reintja, und es ging ein groster Ruf von ihrer Weisheit aus. Diese Maid bot Askar ihre Hilfe an unter Bedingung, dass Askar die Burg Stavia wieder aufbauen liess. 28. Als er sich dazu verpflichtet hatte, ging Reintja mit den drei Maiden nach Hals ; sie reiste zur Nachtzeit und am Tage redete sie auf allen Märkten und allen Dorfauen. 29. Wralda, sagte sie, hatte ihr durch Donner zurufen lassen, dass alles Fryas-Volk Freunde werden sollte, wie es Schwestern und Brudern geziemet : sonst würde Findas Volk kommen und sie allesamt vertilgen. 30. Nach dem           

MS 203

 

 

01 ÐONGAR WЄRON FRYA-S SJVGUN WAK-FAM

02 - KES HJA ANDA DRAME FORSKINNEN -

03 SJVGUN NACHTA ÆFTER EKKʘ- [p. 244] RUM - HJA

04 HЄDE SEIÐ - BOPPA FRYA-S LANDUM SWAB -

05 - BERT RANP MIÐ JUK ÆND KЄDNE OMME -

06 ÐЄRVMBE MOTON ALLE FOLKAR ÐЄR ŮT

07 FRYA SPROTEN SEND HJARA TONʘMA

08 WЄI WERPA ÆND HJARA SELVA ALLЄNA

09 FRYA-S BERN JEFÐA FOLK HЄTA - FORÐ

10 MOTON ALLE VPSTONDA* ÆND ET FINDAS

11 FOLK FON FRYAS ERV DRYVA – NILLAÐ* HJA

12 ÐÆT NAVT NE DVA* ALSA SKILUN HJA

13 SLAVONA BENDA* VMBE HJARA HALSA KRЄJA

14 ALSA SKILUN ÐA VRLANDASKA HЄRA HJARA

15 BERN MIS BRUKA ÆND FRYTRA LЄTA TIL ÐJU

16 ÐÆT BLOD SYGAÐ INNA JOWRE GRЄVA  -

17 ÐÆN SKILUN ÐA SKINNA JOWRE ЄÐLA JO

18 KVMA WEKJA ÆND JO BIKYVJA VR JO

19 LEFHЄD ÆND VNDIGERHЄD - ÐÆT DVME

20 FOLK ÐÆT ÐRVCH TO DVAN ÐЄRA MAGJARA

21 AL AN SA FŮL DWЄSHЄD WENÐ WAS

22 LAVADON ALLES HWAT HJU SЄIDE ÆND ÐA

23 MÆMMA KLIMDON* HJARA BERN ÆJEN HJARA

24 BROSTA AN - ÐA RЄINTJA ÐENE KЄNING

25 FON HALS ÆND ALLE ʘÐERA MANNISKA TO

26 ЄNDRACHT VRWROCHT HЄDE SAND HJU

27 BODON NЄI ASKAR ÆND TAG SELVA ALING.

28 GEN ÐENE BALDA SЄ - DANA GVNG HJU BY

29 ÐA HLIÐ-HAWAR ALÐUS HЄTEN VMBE ÐÆT

30 HJA HJARA FYANDA IMMER NЄI ÐET ʘN-

31 HLITE HAWE - ÐA HLIÐ-HAWAR SEND

32 BRITNE AND BANNENE FON VS ÆJN FOLK 

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 203]

thongar wêron Fryas sjvgun wâkfâmkes hja anda drâme forskinnen , sjvgun nachta aefter ekkôrum . [244] Hja hêde seith 31. boppa Fryas landum swabbert ramp mith juk aend kêdne omme . Thêrvmbe moton alle folkar thêr ût Frya sproten send hjara tonòma wêi werpa aend hjara selva allêna Fryas bern jeftha folk hêta . 32. Forth moton alle vpstonda aend et Findas folk fon Fryas erv dryva . Nillath hja thaet navt ne dva , alsa skilun hja slâvona benda vmbe hjara halsa krêja , alsa skilun tha vrlandaska hêra hjara bern misbruka aend frytra lêta , til thju thaet blod sygath inna jowre grêva . Thaen skilun tha skinna jowre êthla jo kvma wekja aend jo bikyvja vr jo lefhêd aend vndigerhêd . 33. Thaet dvme folk , thaet thrvch todvan thêra Mâgyara al an sa fül dwêshêd wenth was , lâvadon alles hwat hju sêide aend tha maemma klimdon hjara bern aejen hjara brosta an . Thâ Rêintja thene kening fon Hals aend alle ôthera manniska to êndracht vrwrocht hede , sand hju bodon nêi Askar aend tâg selva alingen thene Balda sê . 34. Dânâ gvng hju by tha Hlith hâwar , althus hêten vmbe that hja hjara fyanda immer nêi thet ônhlite hâwe . Tha Hlithhâwar send britne ând bannene fon vs aejn folk

dien donder waren Fryas zeven waakmaagden haar in den droom verschenen, zeven nachten achtereen; zij hadden ge- [245] zegd: 31. boven Fryas landen zwabbert ramp met juk en ketenen. Daarom moeten alle volken, die uit Fryas bloed gesproten zijn, hunne toenamen wegwerpen en zich alleen Fryaskinderen of Fryas volk noemen. 32. Voorts moeten allen opstaan en Findas volk van Fryas erf verdrijven. Willen ze dat niet doen, zoo zullen zij slavenbanden om hunne halzen krijgen; zoo zullen de buitenlandsche heeren hunne kinderen misbruiken en laten geesselen, totdat het bloed zijgt in uwe graven. Dan zullen de schimmen uwer voorvaderen u komen wekken en u bekijven over uwe lafheid en zorgeloosheid. 33. Het domme volk, dat door toedoen der Magyaren reeds aan zoo veel dwaasheid gewend was, geloofde alles wat zij zeide, en de moeders klemden hare kinderen tegen hare borsten aan. Toen Reintja den koning van Hals en alle andere menschen tot eendracht had overgehaald, zond zij boden naar Askar en toog zelve langs de Baltische zee; 34. van daar ging zij bij de Lithauers, alzoo genoemd omdat zij hunne vijanden altijd naar het aangezicht houwen. De Lithauwers zijn voortvluchtigen en verbannenen van ons eigen volk,

the thunder Frya’s seven watch-femmes appeared to her in a dream seven nights in succession. They had said: 31. "Disaster hovers over Fryasland with yoke and chains; therefore all the people must do away with their surnames, and only call themselves Frya’s Children, or Frya’s people. 32. "They must all rise up and drive Finda’s people out of Frya’s inheritance. If you will not do that, you will bring the slave chains round your necks, and the foreign chiefs will ill-treat your children and flog them till the blood streams into your graves. Then shall the spirits of your forefathers appear to you, and reproach your cowardice and thoughtlessness." 33. The stupid people who, by the acts of the Magyarar, were already so much accustomed to folly, believed all that she said, and the mothers clasped their children to their bosoms. When Reintia had brought the king of Hals and the others to an agreement, she sent messengers to Askar, and went herself along the Balda Sea. 34. From there she went to the Hlithhawar, so called because they always strike at their enemy’s face. The Hlithhawar are fugitives and banished people of our own race,

Donner waren Fryas sieben Wachmaiden ihr in ihrem Traume erschienen, sieben Nächte nacheinander. Sie hatten gesagt 31. ‘Über Fryas Land dräut Unheil mit Joch und Ketten. 32. Darum müssen alle Völker, die aus Fryas Blut entsprossen sind, ihre Zunamen wegwerfen und sich selber nur Fryas Kinder oder Volk heissen. Fürder müssen alle aufstehen und Findas Volk von Fryas Erbe vertreiben. Wollen sie das nicht tun, so werden die fremden Herren ihre Kinder missbrauchen und geisseln lassen, bis das Blut sickert in eure Gräber. Dann werden die Schatten eurer Vorfahren kommen, euch zu wecken und euch zu tadeln ob eurer Feigheit und Sorglosigkeit.’ 33. Das dumme Volk, das durch Betreiben der Magjaren schon vieler Torheit gewohnt war, glaubte alles, was sie sagte, und die Mütter pressten ihre Kinder an ihre Brust. Als Reintje den König von Hals und alle anderen Menschen zur Eintracht überredet hatte, sandte sie Boten an Askar und zog selber die Baldasee entlang. 34. Von dort ging sie zu den Hlith-hawar (Litauern). Die Litauer sind Ausgewanderte und Geächtete aus unserem eigenen Volke,             244

MS 204

 

01 ÐÆT INNA ÐA TWISKLANDA SIT ÆND OMME

02 DWARELT - HJARA WYVA HAWON* HJA MЄST

03 ALGADUR FON ÐA TARTARA RAWED - ÐA

04 TARTARA SEND EN DЄL FON FINDAS SLACHTE

05 ÆND ALÐUS ÐRVCH ÐA TWISLANDAR*

06 HЄTEN VMBE ÐÆT HJA NIMMERÐE NЄN

07 FRЄÐO WILLE - MEN ÐA MÆNNISKA ALTI

08 ŮTTARTA TO STRYDANDE - FORÐ GVNG HJU

09 ÆFTERA SAXNA-MARKA* TWERES* ÐRVCH

10 ÐA ʘRA TWISK-LANDA HIN - ALLERWЄIKES

11 ÐÆT SELVA ŮTKЄÐA - NЄI TWAM JЄR OM

12 WЄRON KЄM HJU ALLINGEN ÐЄRE RЄNE

13 TO HONK - BY ÐA TWISK-LANDAR HЄDE

14 HJU HJARA SELVA AS MODER ŮTJAN ÆND

15 SЄID ÐÆT HJA MOCHTON AS FRY ÆND FRANKA

16 MÆNNISKA WIÐER KVMA - MEN ÐÆN MOST.

17 ON HJA OVIR ÐA RЄNE GVNGGA* ÆND ÐA

18 GOLA FOLGAR ŮT FRYAS SŮDAR-LANDUM

19 JAGJA - AS HJA ÐÆT DЄDE SA SKOLDE HJRA

20 KЄNING ASKAR OVERA SKELDA GVNGGA*

21 AND ÐЄR ÐÆT LAND OFWINNA -

22 BY ÐA TWISK-LANDAR SEND FЄLO TJODA

23 PLЄGA FON ÐA TARTARUM ÆND MAGJA-

24 RA BINNA GLUPÐ * MEN AK FŮL SEND [p. 246]

25 ÐЄR FON VSA SЄDUM BILЄWEN -

26 ÐЄR ÐRVCH HÆVAÐ HJA JETA FAMNA

27 ÐЄR ÐA BERN LЄRA ÆND ÐA ALDA

28 RЄD JЄVA – BI T-ANFANG WЄRON HJA

29 RЄINTJA NYDICH * MEN TO ÐA LESTA

30 WÆRÐ HJU ÐRVCH HJAM FOLGAÐ ÆND

31 ÐJANJAÐ ÆND ALLERWЄIKES BOGAÐ

32 HWER -ET NETTE ÆND NЄDLIK WЄRE -  

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 204]

thaet inna tha Twisklanda sit aend omme dwarelt . Hjara wyva hâvon hja mêst algadur fon tha Tartara râwed . Tha Tartara sênd en dêl fon Findas slachte aend althus thrvch tha Twisklandar hêten vmbe thaet hja nimmerthe nên frêtho wille , men tha maenniska alti ût tarta to strydande . Forth gvng hju aeftera Saxnamarka tweres thrvch tha ôra Twisklanda hin , allerwêikes thaet selva ûtkêtha . 35. Nêi twam jêr om wêron , kêm hju allingen thêre Rêne to honk . By tha Twisklandar hede hju hjara selva as Moder ûtjân aend sêid thaet hja mochton as fry aend franka maenniska wither kvma , men thaen mosten hja ovir tha Rêne gvngga aend tha Gola folgar ût Fryas sûdarlandum jâgja . As hja thaet dêde , sa skolde hjra kêning Askar overa Skelda gvngga ând thêr thaet land ofwinna . 36. By tha Twisklandar send fêlo tjoda plêga fon tha Tartarum aend Mâgjara binna glupt , men âk fül send [246] thêr fon vsa sêdum bilêwen . Thêr thrvch haevath hja jeta fâmna thêr tha bern lêra aend tha alda rêd jeva . Bit anfang wêron hja Reintja nydich , men to tha lesta waerth hju thrvch hjam folgath aend thjanjath aend allerwêikes bogath , hwêr et nette aend nêdlik wêre .

dat in de Twisklanden zit en omdwaalt. Hunne vrouwen hebben zij meest alle van de Tartaren geroofd. De Tartaren zijn een deel van Findas geslacht, en aldus door de Twisklanders genoemd, omdat zij nimmer geen vrede willen, maar de menschen altijd uittarten tot strijden. Voorts ging zij achter de Saksenmarken, dwars door de andere Twisklanden heen, om allerwege dat zelfde te verkondigen. 35. Nadat twee jaren om waren, kwam zij langs den Rijn te huis. Bij de Twisklanders had zij zich zelve voor Moeder uitgegeven, en gezegd, dat zij mochten als vrije en franke menschen terugkomen; maar dan moesten zij over den Rijn gaan, en de Golavolgers uit Fryas zuiderlanden verjagen. Als zij dat deden, dan zoude haar koning Askar over de Schelde gaan en daar het land afwinnen. 36. Bij de Twisklanders zijn vele kwade gewoonten van de Tartaren en Magyaren binnengeslopen, maar er zijn ook vele van onze [247] zeden gebleven. Daardoor hebben zij ook nog Maagden, die de kinderen onderwijzen en de ouden raad geven. In den beginne waren zij Reintja vijandig, maar ten laatste werd zij door haar gevolgd en gediend en allerwege geprezen, waar het nuttig en noodig was.

who wander about in the Twiskland. Their wives have been mostly stolen from the Tartarar. The Tartarar are a branch of Finda’s race, and are thus named by the Twisklandar because they never will be at peace, but provoke people to fight. She proceeded on beyond the Saxanamark, crossing through the other Twisklandar in order always to repeat the same thing. 35. After two years had passed, she came along the Rene home. Among the Twisklandar she gave herself out for a folk-mother, and said that they might return as free and true people; but then they must go over the Rene and drive the Golar out of Frya’s south lands. If they did that, then her king Askar would go over the Skelda and win back the land. 36. Among the Twisklandar many bad customs of the Tartarar and Magyarar have crept in, but likewise many of our laws have remained. Therefore they still have femmes, who teach the children and advise the old. In the beginning they were opposed to Reintia, but at last she was followed, obeyed, and praised by them where it was useful or necessary.

das in den Twisklanden sitzt und umherzieht. [...] Weiter ging sie hinter den Sachsenmarken, quer durch die anderen Twisklande hindurch, und verkündete allewege dasselbe. 35. Nachdem zwei Jahre herum waren, kam sie den Rhein entlang heimwärts. Bei den Twiskländern hatte sie sich selber als Mutter ausgegeben und gesagt, dass sie als freie und franke Leute wiederkommen dürften ; aber dann sollten sie über den Rhein gehen und die Golen-Folger aus Fryas Südlanden verjagen. So sie dies täten, würde ihr König Askar über die Schelde ziehen und dort das Land abgewinnen. 36. Bei den Twiskländern haben sich viele übele Sitten von den Tartaren und Magjaren eingeschlichen, aber auch viel sind unseren Sitten treu geblieben. Dadurch haben sie noch Maiden, die die Kinder lehren und den alten Rat erteilen. Im Anfang waren sie Reintja feindlich gesonnen, aber zuletzt folgten und dienten sie ihr, und sie wurde alleweg von ihnen gepriesen, wo es nutzlich und nötig war.            246

MS 205

 

 01 ALSA RINGEN ASKAR FON RЄINTJA HJRA BOD

02 - ON FORNOM HO ÐA JUTTAR NYGAÐ WЄRON

03 SAND HI BISTONDA BODON FON SIN ANT

04 WЄGUM* NЄI ÐA KÆNING FON HALS - ÐÆT

05 SKIP WЄR MIÐ ÐA BODON GVNGON WAS

06 FVL LЄDEN MIÐ FAMNA SYRHЄDUM ÆND

07 ÐЄR BY WЄR EN GOLDEN SKILD HWЄRVPPA

08 ASKAR-HIS DANTE KUNS / T / ALIK WAS UT

09 EBYLD - ÐISSA BODON MOSTEN FRЄJA JEF

10 ASKAR ÐES KÆNING-HIS TOGHTER* FRЄÐO-

11 GUNSTA TO SIN WIF HÆVE* MACHTE -

12 FRЄÐO-GUNSTA KЄM EN JЄR LЄTER TO

13 STAVEREN - BI HJARA FOLGAR WЄRE AK

14 ЄNEN MAGY HWAND ÐA JUTTAR WЄRON

15 SUNT LONG* VRBRUD - KIRT ÆFTER ÐÆT

16 ASKAR MIÐ FRЄÐO-GUNSTA BOSTIGJAÐ

17 WAS WÆRÐ ÐЄR TO STAVEREN ЄNE

18 SCHERKE* BVWED* - INNA ÐJU SCHERKE*

19 WRDON TJODA DROCHTEN LYKANDA BYLD-

20 ON* STÆLÐ - MIÐ GOLD TRVCH WROCHTNE

21 KLAÐAR - AK IS ER BIWЄRAÐ* ÐÆT ASKAR

22 ÐЄR NACHTIS ÆND VNTYDIS* MIÐ FRЄÐO

23 - GUNSTA FAR NIÐER BUWGADE - MEN

24 SA FŮL IS SEKUR* ÐJU BURCH STAVIA

25 NE WÆRÐ NAVT WIÐER VPEBVWED* -

26 RЄINTJA WAS AL TO BEK KVMEN - ÆND

27 GVNG NYDICH NЄI PRONT-LIK ÐJU MODER

28 ET TEXLAND BARJA* - PRONT-LIK GVNG TO

29 ÆND SAND ALLERWЄIKES BODON ÐЄR

30 ŮTKЄÐON - ASKAR IS VRJЄVEN AN OF-

31 GODIE - ASKAR DЄDE AS MURK-I T NAVT

32 * MEN VNWARLINGEN KЄM ÐЄR ЄNE

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 205]

37. Alsa ringen Askar fon Rêintja hjra bodon fornom ho tha Juttar nygath wêron , sand hi bistonda bodon fon sinant wegum nêi tha kaening fon Hals . Thaet skip , wêrmith tha bodon gvngon , was fvl lêden mith fâmna syrhêdum aend thêr by wêr en golden skild , hwêrvppa Askar his dânte kunstalik was utebyld . Thissa bodon mosten frêja jêf Askar thes kaening his toghter Frêthogunsta to sin wif haeve machte . 38. Frêthogunsta kêm en jêr lêter to Stâveren , bi hjara folgar wêre âk ênen Mâgy , hwand tha Juttar wêron sunt lông vrbrud . Kirt aefter that Askar mith Frêthogunsta bostigjath was , waerth thêr to Stâveren êne scherke bvwad , inna thju scherke wrdon tjoda drochten lykanda byldon staelth mith gold trvch wrochtne klâthar . Ak is er biwêrath that Askar thêr nachtis aend vntydis mith Frêthogunsta fâr nitherbuwgade . Men sâ fül is sêkur , thju burch Stavia ne waerth navt wither vpebvwed . 39. Rêintja was al to bek kvmen , aend gvng nydich nêi Prontlik thju Moder et Texland bârja . Prontlik gvng to aend sand allerwêikes bodon thêr ûtkêthon , Askar is vrjêven an afgodie . Askar dêde as murk i t navt , men vnwarlingen kêm thêr êne

Zoodra Askar van Reintjas boden vernam, hoe de Jutten gezind waren, zond hij terstond boden van zijnentwege naar den koning van Hals. Het schip, waarmede de boden gingen, was vol geladen met vrouwen sieraden, en daarbij was een gouden schild, waarop Askars gedaante kunstig was afgebeeld. Deze boden moesten vragen of Askar des konings dochter Frethogunsta tot zijne vrouw mocht hebben. 38. Frethogunsta kwam een jaar later te Staveren; bij haar gevolg was ook een Magy, want de Jutten wa- ren sedert lang verdorven. Kort nadat Askar met Frethogunsta getrouwd was, werd er te Staveren eene kerk gebouwd; in de kerk werden booze gedrochtelijke beelden gesteld, met goud doorwevene kleederen. Ook is er beweerd dat Askar bij nacht en bij ontijde met Frethogunsta zich daar voor nederboog. Maar zooveel is zeker, de burgt Stavia werd niet weder opgebouwd. 39. Reintja was reeds teruggekomen, en ging nijdig naar Prontlik de Moeder te Texland zich beklagen. Prontlik ging heen en zoud allerwege boden, die verkondigden: Askar is overgeven aan afgoderij. Askar deed alsof hij het niet merkte, maar onverwacht kwam er een

As soon as Askar heard from Reintia’s messengers how the Juttar were disposed, he immediately, on his side, sent messengers to the king of Hals. The ship in which the messengers went was laden with women’s ornaments, and took a golden shield on which Askar’s portrait was artistically represented. These messengers were to ask the king’s daughter, Frethogunsta, in marriage for Askar. 38. Frethogunsta came a year after that to Staveren. Among her followers was a Magy, for the Juttar had been long ago corrupted. Soon after Askar had married Frethogunsta, a temple was built at Staveren. In the temple were placed monstrous images, bedecked with gold-woven dresses. It is also said that Askar, by night, and at unseasonable times, kneeled to them with Frethogunsta; but one thing is certain, the burgh of Stavia was never rebuilt. 39. Reintia was already come back, and went angrily to Prontlik the folk-mother, at Texland, to complain. Prontlik sent out messengers in all directions, who proclaimed that Askar is gone over to idolatry. Askar took no notice of this, but unexpectedly

Sobald Askar von den Boten Reintjas vernommen hatte, wie die Jutten gesonnen waren, sandte er zur Stund Boten von sich an den König von Hals. Das Schiff, mit dem die Boten gingen, war vollgeladen mit Frauenschmuck; dabei war ein goldener Schild, auf dem Askars Gestalt kunstvoll abgebildet war. Diese Boten sollten fragen, ob Askar des Königs Töchter Frethogunsta zu seinem Weibe haben durfte. 38. Frethogunsta kam ein Jahr später nach Staveren : in ihrem Gefolge war auch ein Magy (Magier), denn die Jutten waren schon längst verdorben. Kurz nachdem Askar mit Frethogunsta getraut war, ward in Staveren ein Tempel gebaut ; in der ‘Kirche’ wurden üble ungestaltete Bildwerke aufgestellt, mit golddurchwirkten Kleidern. Auch wird behauptet, dass Askar zur Nacht und Unzeit mit Frethogunsta sich davor niederbeugte. Aber so viel ist gewiss : die Burg Stavia ward nicht wieder aufgebaut. 39. Reintje war schon zurückgekommen und ging erbost zur Mutter auf Texland, sich zu beklagen. Prontlik ging hin und sandte allewege Boten, die verkündeten : Askar ist der Abgötterei ergeben. Askar tat, als bemerkte er nichts. Aber unerwartet kam eine      

MS 206

 

01 FLATE ŮT HALS - NACHTIS WRDON ÐA FAMNA

02 UTЄRE BURCH DRYWEN ÆND OGTIN-S KVN

03 MÆN FON ÐЄRE BURCH ALLЄNA ЄNE GLAN-

04 - DERE HAPE SJAN - PRONTLIK ÆND RЄINTJA

05 KЄMEN TO MY VMB SKUL - ÐÆ IK ÐЄR ÆF

06 TERNЄI VR NЄI TOCHTE* LЄK IT MY TO ÐÆT

07 IT KWADLIK FAR MIN STAT BIDЄJA KVSTE -

08 ÐЄRVMBE HÆVON * TO SЄMNE* ЄNE LEST

09 FORSONNEN ÐЄR VS ALLE BATA MOST -

10 SJAN* HYR HO WI TO GVNGEN SEND - MID

11 - DЄL IN -T KRYLWALD BIASTEN* LJVD-WЄRDE

12 LЄIÐ VSA FLY JEFÐA WЄRA ÐЄR MÆN AL

13 LЄNA ÐRVCH DWARL-PADA MЄI NAKA -

14 IN VPPA ÐJUS BURCH HЄD IK SUNT LONGE*

15 [p. 248]  JONGA WAKAR STALD ÐЄR ALLE ЄNE GRINS

16 AN ASKAR HЄDE - ÆND ALLE ʘRA MÆNNISKA

17 DANAÐ HALDEN - NV WAS T BI VS AK

18 AL SA WYD KVMEN ÐÆT FЄLO WYVA ÆND

19 AK MANNA AL PATЄRADE VR SPOKKA WITTE

20 WYVA ÆND ULDERMANKES - LIK ÐA DЄNA

21 MARKAR - ASKAR HЄDE AL ÐISSA DWAS

22 - HЄDA TO SIN BATA ANWENÐ ÆND ÐÆT

23 WILDON WI NV AK TO VSA BATA DVA* -

24 BI -NE ÐJUSTRE NACHT BROCHT IK ÐA FAM

25 - NA NЄI ÐЄRE BURCH ÆND DANA GONGEN*

26 HIA MIÐ HJARA FAMNA IN ÐRVCH ÐA

27 DWARL-PADA SPOKKA IN WTTTA KLAÐAR

28 HULED* - SA ÐÆT ÐЄR AFTERNЄI NЄN

29 MÆNNISK MARA KVMA NE ÐVRADE -

30 ÐA ASKAR MЄNDE ÐÆT -ER ÐU HʘNDA

31 RUM HЄDE* LЄT-I ÐA MAGJARA VNDER

32 ALLERLЄJA NʘMA ÐRVCH OVIR SINA

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 206]

flâte ût Hals . Nachtis wrdon tha fâmna ût êre burch drywen , aend ogtins kvn maen fon thêre burch allêna êne glandere hâpe sjan . 40. Prontlik aend Rêintja kêmon to my vmb skul . Thae ik thêr aefternêi vr nêi tochte , lêk it my to , that it kwâdlik fâr min stât bidêja kvste . Thêrvmbe haevon wi to sêmne êne lest forsonnen , thêr vs alle bâta most . Sjan hyr ho wi to gvngen send . Middel in t Krylwald biasten Ljvwerde lêith vsa fly jeftha wêra , thêr maen allêna thrvch dwarlpâda mêi nâka . In vppa thjus burch hêd ik sunt lônge [248] jonga wâkar stald , thêr alle êne grins an Askar hêde , aend alle ôra maenniska dânath halden . 41. Nv wast bi vs âk al sa wyd kvmen , thaet fêlo wyva aend âk manna al patêrade vr spoka , witte wyva aend uldermankes , lik tha Dênamarkar . Askar hêde al thissa dwâshêde to sin bâta anwenth aend thaet wildon wi nv âk to vsa bâta dva . Bi ne thjustre nacht brocht ik tha fâmna nêi thêre burch aend dânâ gongen hia mith hjara fâmna in thrvch tha dwarl pâda spokka in wttta klâthar huled , sâ that thêr afternêi nên maennisk mâra kvma ne thvrade . Tha Askar mênde thaet er thu hônda rum hêde , lêt i tha Mâgjara vnder allerlêja nôma thrvch ovir sina

vloot uit Hals. Des nachts werden de Maagden uit de burgt gedreven, en des ochtens konde men van de burgt slechts eene gloeijende puinhoop zien. 40. Prontlik en Reintja kwamen bij mij om eene schuilplaats; toen ik daar later over nadacht, scheen het mij toe dat het kwaad voor mijne staat bedijen konde. Daarom hebben wij te zamen eene list verzonnen, die ons allen moest baten. Zie hier hoe wij te werk gegaan zijn. Midden in het Krijlwoud beoosten Liudwerd ligt onze vlied of weerburg, die men alleen langs doolpaden kan genaken. Op deze burgt had ik sints langen [249] tijd jonge wachters gesteld, die alle een afschuw van Askar hadden en alle andere menschen daar vandaan hielden. 41. Nu was het bij ons al zoo ver gekomen, dat vele vrouwen en ook mannen al praatten over spoken, witte wijven en kabouter mannekes even als de Denemarkers. Askar had al deze dwaasheden tot zijn voordeel aangewend, en dat wilden wij nu ook tot ons voordeel doen. Bij eene duistere nacht bragt ik de Maagden naar de burgt en daarna gingen zij met hare dienaressen langs de doolpaden spoken in witte kleederen gehuld, zoo dat er naderhand geen mensch meer durfde komen. Toen Askar meende dat hij de handen ruim had, liet hij de Magjaren onder allerlei namen door zijne

a fleet arrived from Hals. In the night the femmes were driven out of the burgh, and in the morning there was nothing to be seen of the burgh but a glowing heap of rubbish. 40. Prontlik and Reintia came to me for shelter. When I reflected upon it, I thought that it might prove bad for my state. Therefore, we hit upon a plan which might serve us all. This is the way we went to work. In the middle of the Krylwald, to the east of Liudwerd, lies our place of refuge, which can only be reached by a concealed path. A long time ago I had established a garrison of young men who all hated Askar, and kept away all other people. 41. Now it was come to such a pitch among us, that many women, and even men, talked about ghosts, white women, and dwarfs, just like the Denamarkar. Askar had made use of all these follies for his own advantage, and we wished to do the same. One dark night I brought the femmes to the burgh, and afterwards they went along the path dressed in their short white kilts, mimicking dwarfs and ghosts, so that nobody dare go there any more. 42. When Askar thought he had his hands free, he let the Magyarar travel through his states under all kinds of names,

Flotte aus Hals. Nachts wurden die Maiden aus der Burg vertrieben, und morgens könnte man von der Burg allein einen glühenden Haufen sehen. 40. Prontlik und Reintja kamen zu mir, um einen Unterschlupf. Als ich später darüber nachdachte, schien es mir, dass dies Übles für meinen Staat bedeuten könnte. Darum haben wir zusammen eine List ersonnen, die uns allen frommen sollte. Sieh hier, wie wir es begonnen haben. Inmitten des Krylwaldes, östlich [sic] von Ljudwerd, liegt unsere Flucht- oder Wehrburg, der man sich allein durch Irrwege nähern kann. Auf diese Burg hatte ich seit längerer Zeit junge Wächter gelegt, die alle einen Widerwillen gegen Askar hatten und alle anderen Menschen fernhielten. 41. Nun war es bei uns so weit gekommen, dass viele Weiber und auch Männer schon schwatzten von Spuk, weissen Weibern und Kobolden, wie die Dänemärker. Askar hatte alle diese Torheiten zu seinem Nutzen ausgebeutet, und das wollten wir auch zu unserem Nutzen tun. In einer dunklen Nacht brachte ich die Maiden zur Burg, und darauf gingen sie und spukten mit ihren Jungfrauen über die Irrwege, in weissen Gewändern gehüllt, so dass sich später kein Mensch mehr zu kommen getraute. 42. Als Askar meinte, dass er freie Hand hatte, liess er die Magjaren (Magier) unter allerhand Namen durch seine                 248

MS 207

 

01 STATA FARA AND BUTA GRENE-GA AND

02 BŮTA MINA STAT NE WRDON HJA NÆRNE NAVT NE

03 WЄRAÐ - NЄIÐAT ASKAR ALSA MIÐ ÐA JUT

04 - TAR ÆND ÐA ʘRA DЄNA-MARKAR FORBONDEN

05 WAS GVNGON HJA ALSЄMINA RAWA ÐACH

06 ÐÆT NEÐ* NENE GODE FRŮCHDA BARED* - HJA

07 BROCHTON ALLERLЄJA VRLANDISKA SKÆTA TO

08 HONK MEN JUST ÐЄR ÐRVCH NILDON* ÐÆT JONG

09 FOLK NЄN AMBACHT LЄRA NACH VPPA ÐA FJEL-

10 - DUM NAVT NE WERKA - SA ÐÆT HI TO ÐA LERSTA

11 WEL SLAVONA NIMMA MOSTE - MEN ÐIT WAS

12 ЄL AL ÆJEN WRALDA-HIS WILLE ÆND ÆJEN

13 FRYAS RЄD - ÐЄRVMBE KV STRAF NAVT ÆFTER

14 WEGA NE BILYWA* - SJAN* HYR HO STRAFFE KVM

15 - EN IS - ЄNIS HЄDON HJA TOSЄMINE ЄNE

16 ЄLE FLATE WNNEN - HJA KЄM FON UT-A MIDDEL

17 - SЄ - ÐJUS FLATE WAS TO LЄDEN MIÐ PURPERA

18 KLAÐAR ÆND ʘRA KOSTELIKHЄD ÐЄR ALLE FON

19 OF PHONISJA KЄMON - ÐÆT WRAKA FOLK ÐЄRE

20 FLATE WÆRÐ BISŮDA ÐЄRE SEJENE* AN WAL

21 SET * MEN ÐÆT STORA FOLK WÆRÐ HALDEN -

22 ÐÆT MOS* RA AS SLAVONA ÐIANJA - ÐA SKЄN

23 – NESTE* WRDON HALDA* VMBE VPPET LAND TO

24 BILYWANE ÆND ÐA LЄDLIKSTA ÆND SWARTSTE*

25 WRDON AN BORD HALDEN VMBE VPPA ÐA BEN

26 - KA TO ROJANDE - AN -T FLY WÆRÐ ÐA BODEL

27 DЄLAÐ * MEN SVNDER HJARA WЄTA WÆRÐ

28 AK HJARA ST / R / AF DЄLAÐ - FON ÐA MÆNNISKA

29 ÐЄR VPPA ÐA VRLANDISKA SKЄPUM STALT

30 WЄRON WERON SEX ÐRVCH BUK-PIN FELÐ -

31 MÆN TOCHTE ÐÆT ET ЄTA ÆND DRINKA

32 VRJЄVEN* WЄRE [p. 250]  ÐЄRVMBE WÆRÐ ALLES

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 207]

stâta fâra ând bûta Grênegâ ând bûta mina stât ne wrdon hja naerne navt ne wêrath . Nêi that Askar alsa mith tha Juttar aend tha ôra Dênamarkar forbonden was , gvngon hja alsêmina râwa ; thach that neth nêne gode früchda bâred . 43. Hja brochton allerlêja vrlandiska skaeta to honk . Men just thêr thrvch nildon thaet jong folk nên ambacht lêra , nach vppa tha fjeldum navt ne werka , sâ that hi to tha lersta wel slâvona nimma moste . Men thit was êl al aejen Wralda his wille aend aejen Fryas rêd . Thêrvmbe kv straf navt aefterwêga ne bilywa . 44. Sjan hyr ho straffe kvmen is . Ênis hêdon hja to sêmine êne êle flâte wnnen , hju kêm fon ûta Middelsê . Thjus flâte was to lêden mith purpera klâthar aend ôra kostelikhêd , thêr alle fon of Phonisja kêmon . Thaet wraka folk thêre flâte waerth bisûda thêre Sêjene an wal set , men thaet stora folk waerth halden . Thaet most ra as slâvona thianja . Tha skêneste wrdon halden vmbe vppet land to bilywane aend tha lêdliksta aend swartste wrdon an bord halden vmbe vppa tha benka to rojande . 45. An t Fly waerth tha bodel dêlath , men svnder hjara wêta waerth âk hjara straf dêlath . Fon tha maenniska thêr vppa tha vrlandiska skepum stalt wêron , wêron sex thrvch bukpin felth . Maen tochte thaet et eta aend drinka vrjêven wêre , [250] thêrvmbe waerth alles

staten reizen en behalve in Groningen en in mijne staat werden zij nergens geweerd. Nadat Askar alzoo met de Jutten en de andere Denemarkers was verbonden gingen zij alle te zamen rooven; doch dat heeftgeene goede vruchten gebaard. 43. Zij brachten allerhande buitenlandsche schatten te huis. Maar juist daardoor wilden de jonge mannen geen ambacht leeren, noch op het veld arbeiden; zoodat hij ten laatste wel slaven nemen moest. Maar dat was geheel tegen Wraldas wil en tegen Fryas raad. Daarom konde de straf niet achterwege blijven. 44. Zie hier hoe de straf gekomen is. Eens hadden zij te zamen eene geheele vloot gewonnen, deze kwam uit de Middellandsche zee. Deze vloot was geladen met purperen kleederen en andere kostbaarheden, die uit Phoenicie kwamen. Het zwakke volk der vloot werd bezuiden de Seine aan wal gezet, maar het sterke volk werd gehouden. Dat moest hun als slaven dienen. De schoonste werden gehouden om op het land te blijven, en de leelijkste en zwartste werden aan boord gehouden om op de banken te roeijen. 45. In het Fly werd de boedel gedeeld, maar zonder hun weten werd ook de straf gedeeld. Van de menschen, die op de buitenlandsche schepen gesteld waren, werden zes door buikpijn gedood. Men dacht dat het eten en [251] drinken vergiftigd waren, daarom werd alles

and, except in Grenega and my state, they were not turned away anywhere. After that Askar had become so connected with the Juttar and the Denamarkar, they all went roving together; but it produced no real good to them. 43. They brought all sorts of foreign treasures home, and just for that reason the young men would learn no trades, nor work in the fields; so at last he was obliged to take slaves; but that was altogether contrary to Wr-alda’s wish and Frya’s counsel. Therefore the punishment was sure to follow it. 44. This is the way in which the punishment came. They had all together taken a whole fleet that came out of the Middel Sea. This fleet was laden with purple cloths and other valuables that came from Phonisia. The weak people of the fleet were put ashore south of the Seiene, but the strong people were kept to serve as slaves. The handsomest were retained ashore, and the ugly and black were kept on board ship as rowers. 45. In the Fly the plunder was divided, but, without their knowing it, they divided the punishment too. Of those who were placed in the foreign ships six died of colic. It was thought that the food and drink were poisoned, so it was all

Staaten fahren, und ausser Greninga und meinem Staat wurde ihnen nirgends gewehrt. Nachdem Askar also mit den Jutten und den anderen Dänemärkern verbündet war, zogen sie zusammen auf Raub aus : das hat aber keine guten Früchte gezeitigt. 43. Sie brachten allerhand fremdländische Schätze mit nach Hause. Aber gerade dadurch wollte das junge Volk kein Handwerk mehr lernen noch auf den Feldern arbeiten, so dass er zuletzt wohl Sklaven nehmen musste. Aber dies war ganz wider Wraldas Willen und wider Fryas Rat : darum könnte die Strafe nicht ausbleiben. 44. Sieh, wie die Strafe gekommen ist. Einmal hatten sie zusammen eine ganze Flotte gewonnen : diese kam aus der Mittelsee (dem Mittelmeer). Die Flotte war geladen mit Purpurkleidern und anderen Kost barkeiten, die alle aus Phonisja (Phonizien) kamen. Das schwache Volk der Flotte ward südlich der Sejene an Wall gesetzt, aber das kräftige Volk wurde behalten. Das sollte ihnen als Sklaven dienen. Die Schönsten wurden zurückbehalten, um am Lande zu bleiben, und die Hässlichen und Schwarzen wurden an Bord behalten, um auf den Bänken zu rudern. 45. In dem Fly, ward die Habe geteilt, aber sonder ihr Wissen ward auch die Strafe geteilt. Von den Menschen, die auf den ausländischen Schiffen eingestellt wur den, starben sechs an Bauchweh. Man dachte, dass das Essen und Trinken ver giftet war ; darum ward alles              250

MS 208

 

01 OVIR BORD JOMPÐ - MEN BUK-PIN RESTE - ÆND

02 ALLERWЄIKES HWЄR SLAVONA JEFÐA GOD KЄM

03 KЄM AK BUK-PIN BINNA - ÐA SAXMANNA

04 BROCHTEN HJU OVIR HJARA MARKA - MIÐ ÐA

05 JUTTAR FOR HJU NЄI SKЄNLAND ÆND ALINGEN

06 ÐЄRE KAD FON ÐA BALDA-SЄ - MIÐ ASKAR

07 HIS STJŮRAR FOR HJU NЄI BRITANJA - WI

08 ÆND ÐAM FON GRЄNE-GA NE LЄTON NЄN

09 GOD NER MINNISKA* OVIR VSA PALA NAVT

10 NE KVMA ÆND ÐЄRVMBE BILЄWON WI FON

11 BUK-PIN FRY - HO FЄLO MÆNNISKA BUK-PIN

12 WEI RAPÐ HEÐ NЄT* IK NAVT TO SKRYWANE

13 * MEN PRONT-LIK ÐЄR -ET ÆFTERNЄI FON ÐA

14 ʘRA FAMNA HЄRDE HEÐ MY MELÐ ÐÆT

15 ASKAR ÐŮSAND MEL MARA FRYA MÆN-

16 NISKA ŮT SINA STATUM HULPEN HEÐ

17 AS -ER VVLA SLAVONA INBROCHTE - ÐA

18 PEST FAR GOD WYKEN WAS ÐA KЄMON ÐA

19 FRY WRDEN TWISK-LANDAR NЄI ÐЄRE RЄNE

20 * MEN ASKAR NILDE* MIÐ ÐA FORSTUM FON

21 ÐÆT VVLA VRBASTERDE FOLK NAVT AN ЄNE

22 LYNE NAVT NE STONDA* - HI NILDE* NAVT NE

23 DAJA ÐÆT HJA SKOLDON HJARA SELVA FRYA-S

24 BERN HЄTA LIK RЄINTJA BIBODEN HЄDE - MEN

25 HI VRJET ÐЄRBI ÐAT I SELVA SWARTE HЄRA

26 HЄDE - EMONG ÐA TWISK-LANDAR WЄRON

27 ÐЄR TWA FOLKAR ÐЄR HJARA SELVA NЄNE TWISK

28 - LANDAR HЄTON - ÐÆT ЄNE FOLK KЄM ЄL FЄR

29 ŮT -ET SŮD-ASTEN WЄI - HJA HЄTON HJARA

30 SELVA ALLEMANNA - ÐISSA NʘMA HЄDON

31 HJA HJARA SELVA JЄVEN ÐA HJA JETA SVN-

32 DER WIVA INNA ÐA WALDA AS BANNANE

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 208]

ovir bord jompth . Men bûkpin reste aend allerwêikes , hwêr slâvona jeftha god kêm , kêm âk bûkpin binna . 46. Tha Saxmanna brochten hju ovir hjara marka , mith tha Juttar for hju nêi Skênland aend alingen thêre kâd fon tha Balda sê , mith Askar his stjûrar for hju nêi Britanja . Wi aend tham fon Grênegâ ne lêton nên god ner minniska ovir vsa pâla navt ne kvma , aend thêrvmbe bilêwon wi fon tha bûkpin fry . 47. Ho fêlo maenniska bûkpin wêirâpth heth , nêt ik navt to skrywane , men Prontlik thêr et aefternêi fon tha ôra fâmna hêrde , heth my meld , thaet Askar thûsandmel mâra frya maenniska ût sina stâtum hulpen heth , as er vvla slâvona inbrochte . 48. Thâ pest far god wyken was , tha kêmon tha fri wrden Twisklandar nêi thêre Rêne , men Askar nilde mith tha forstum fon thaet vvla vrbasterde folk navt an êne lyne navt ne stonda . Hi nilde navt ne dâja , that hja skoldon hjara selva Fryas bern hêta , lik Rêintja biboden hêde , men hi vrjet thêrbi that i selva swarte hêra hêde . 49. Emong tha Twisklandar wêron thêr twâ folkar , thêr hjara selva nêne Twisklandar hêton . Thaet êne folk kêm êl fêr ût et sûd âsten wêi , hja hêton hjara selva Allemanna . Thissa nôma hêdon hja hjara selva jêven , thâ hja jeta svnder wiva inna tha walda as bannane

over boord gegooid. Doch de buikpijn bleef en allerwege, waar slaven of goederen kwamen, kwam ook de buikpijn binnen. 46. De Saksmannen brachten ze over hunne marken; met de Jutten voer zij naar Schoonland en langs de kusten van de Baltische zee; met Askar zijne zeelieden voer zij naar Brittannia. Wij en die van Grenega lieten geene goederen noch menschen over onze landpalen komen, en daarom bleven wij van de buikpijn bevrijd. 47. Hoevele menschen de buikpijn heeft weggeraapt, weet ik niet te schrijven, maar Prontlik die het naderhand van de andere Maagden hoorde heeft mij gemeld, dat Askar duizendmaal meer vrije menschen uit zijne staten geholpen heeft, als hij er vuile slaven in bracht. 48. Toen de pest voor goed geweken was, kwamen de vrij geworden Twisklanders naar den Rijn, maar Askar wilde met de vorsten van dat vuile verbasterde volk niet op eene lijn staan. Hij wilde niet dulden dat zij zich Fryas kinderen zouden noemen, gelijk Reintja aangeboden had; maar hij vergat daarbij dat hij zelf zwart haar had. 49. Onder de Twisklanders waren er twee volken, die zich zelven geen Twisklanders noemden. Het eene volk kwam heel ver uit het zuidoosten weg, ze noemden zich Allemannen. Dezen naam hadden zij zich gegeven, toen zij nog zonder vrouwen in de wouden als bannelingen

thrown overboard, but the colic remained all the same. Wherever the slaves or the goods came, there it came too. 46. The Saxmannar took it over to their marches. The Juttar brought it to Skenland and along the coasts of the Balda Sea, and with Askar’s navigators it was taken to Brittania. We and the people of Grenega did not allow either the people or the goods to come over our boundaries, and therefore we remained free from it. 47. How many people were carried off by this disease I cannot tell; but Prontlik, who heard it afterwards from the femmes, told me that Askar had helped out of his states a thousand times more Children of Frya than he had brought dirty slaves in. 48. When the pest had ceased, the Twisklandar who had become free came to the Rene, but Askar would not put himself on an equality with the princes of that vile degenerate race. He would not suffer them to call themselves Frya’s Children, as Reintia had offered them, but he forgot then that he himself had black hair. 49. Among the Twisklandar there were two tribes who did not call themselves Twisklandar. One came from the far south-east, and called themselves Allemannar. They had given themselves this name when they had no women among them, and were wandering as exiles in the forests.

über Bord geworfen. Aber das Bauchweh blieb, und allewege, wo Sklaven oder Güter hinkamen, kam auch das Bauchweh her ein. 46. Die Sachsmänner brachten es über ihre Marken ; mit den Jutten fuhr es nach Schonland und die Küst en der Baldasee entlang ; mit Askars Seeleuten fuhr es nach Britannien. Wir und die von Grenega liessen keine Güter noch Menschen über unsere Grenzpfähle kommen, und darum blieben wir des Bauchwehes ledig. 47. Wie viele Menschen es dahingerafft hat, kann ich nicht schreiben. Aber Prontlik, die es später von den anderen Maiden erfuhr, hat mir gemeldet, dass Askar tausendmal mehr freie Menschen aus seinen Staaten hinausgeschafft hat, als er schmutzige Sklaven hereingebracht hatte. 48. Als die Pest endgültig gewichen war, da kamen die frei gewordenen Twiskländer an den Rhein. Aber Askar wollte mit den Fürsten dieses schmutzigen und verbasterten Volkes nicht auf einer Stufe stehen. Er wollte nicht gewähren, dass sie sich Fryas Kinder nannten, wie Reintja es angeboten hatte, aber er vergaft dabei, dass er selber schwarze Haare hatte. 49. Unter den Twiskländern waren zwei Völker, die sich selber nicht Twiskländer hiessen. Das eine Volk kam ganz weit aus dem Südosten her : sie hiessen sich Allemanna. [...]

MS 209

 

01 OMME-DWARERDE* - LЄTAR HÆVON HJA FON -ET

02 SLAVONA FOLK WIVA RAVAÐ ЄVIN SA ÐA HLIÐ

03 - HAWAR * MEN HJA HÆVON HJARA NʘME BIHALDEN -

04 ÐÆT ʘRA FOLK ÐÆT MARA HЄINDE OMME-DWAR

05 - ELDE HЄTON HJARA SELVA FRANKA - NAVT VMBE

06 ÐÆT HJA FRY WЄRON - MEN FRANK ALSA HЄDE

07 ÐENE ЄROSTE KÆNING HЄTEN ÐAM HIM SELVA

08 MIÐ HULPE FON ÐA VRBRŮDA FAMNA TO ERV-

09 LIK KÆNING OVIR SIN FOLK MAKAD HЄDE - ÐA

10 FOLKAR ÐAM AN HIM PALADON - HЄTON HJA

11 RA SELVA ÐJOÐ-HIS SVNA ÐÆT IS FOLK-HIS

12 SVNA HJA WЄRON FRYA MÆNNISKA BILЄWEN

13 NЄIDAM HJA NIMMER ЄNEN KÆNING NER

14 FORSTE NACH MASTER BIKÆNNNA NILDE* - AS

15 ÐENE JENGE* ÐAM BY MЄNA WILLA WAS

16 KЄREN VPPA ÐЄRE MЄNA ACHT - ASKAR

17 HЄDE [p. 252]  AL FON RЄINTJA FORNOMMEN ÐÆT ÐA TWISK

18 LANDAR FORSTA MЄST ALTI* IN FIANDSKIP

19 ÆND FAIÐA WЄRON - NW STALD* -I HJAM TO FARA

20 HJA SKOLDE ЄNEN HЄRTOGA* FON SIN FOLK

21 KJASA VMBE ÐÆT -ER ANG WЄRE SЄID -ER ÐÆT

22 HJA SKOLDE MIT MANLIK ʘÐERUM SKOLDUN*

23 TWISTA OVIR -ET MASTERSKIP - AK SЄID -ER

24 KVNDON SINA FORSTA MIÐ-A GOLUM SPRЄKA -

25 ÐÆT SЄID -ER WЄRE AK MODER HIS MЄNE -

26 ÐA KЄMON ÐA FORSTA ÐЄRA TWISK-LANDAR

27 TO EKKʘRUM ÆND NЄI ÐRIJA SJUGUN ETMELDE

28 KЄRON HJA ALRIK TO RA HERTOGA* ŮT - ALRIK

29 WЄRE ASKAR-HIS NЄVA - HI JEF HIM TWЄN

30 HVNDRED SKOTSA ÆNDA HVNDRED ÐЄRA STOR

31 - OSTA SAXMANNA MIÐ TO LIF-WЄRA -

32 ÐA FORSTA MOSTON ÐRIJA SJVGUN FON

[BOEK VAN BEDEN MS PAG. 209]

ommedwarelde . Lêtar haevon hja fon et slâvona folk wiva râvath , êvin sa tha Hlithâwar , men hja haevon hjara nôme bihalden . 50. Thaet ôra folk , thaet mâra hêinde ommedwarelde , hêton hjara selva Franka , navt vmbe that hja fry wêron , men Frank alsa hêde thene êroste kaening hêten , tham him selva mith hulpe fon tha vrbrûda fâmna to ervlik kaening ovir sin folk mâkad hêde . Tha folkar tham an him pâladon , hêton hjara selva Thjoth his svna , that is folk his svna , hja wêron frya maenniska bilêwen , nêidam hja nimmer ênen kaening ner forste nach mâster bikaennna nilde , as thene jenge tham by mêna willa was kêren vppa thêre mêna acht . 51. Askar hêde [252] al fon Rêintja fornommen , that tha Twisklandar forsta mêst alti in fiandskip aend faitha wêron . Nw stald i hjam to fâra , hjâ skolde ênen hêrtoga fon sin folk kjasa vmbe thater ang wêre seid er that hja skolde mit manlik ôtherum skoldon twista ovir et mâsterskip . Ak sêid er kvndon sina forsta mitha Golum sprêka . Thaet sêid er wêre âk Moder his mêne . 52. Thâ kêmon tha forsta thêra Twislandar to ekkôrum aend nêi thrija sjugun etmelde kêron hja Alrik to ra hertoga ut . Alrik wêre Askar his nêva , hi jef him twên hvndred skotse aenda hvndred thêra storosta Saxmanna mith to lifwêra . Tha forsta moston thrija sjvgun fon

omdwaalden. Later hebben zij van het slavenvolk vrouwen geroofd, evenals de Lithauwers, maar zij hebben hun naam behouden. 50. Het andere volk, dat meer in de nabijheid omdwaalde, noemde zich Franken, niet omdat zij vrij waren, maar Frank zoo had de eerste koning geheeten, die zich zelf met hulp van de ontaarde Maagden tot erflijk koning over zijn volk gemaakt had. De volken, die aan hem grensden, noemden zich Thioth-his zonen dat is volkszonen, zij waren vrije menschen gebleven, naardien zij nimmer een koning, noch vorst, noch meester erkennen wilden, als degene die bij algemeene wil gekozen was op de algemeene vergadering. 51. Askar had [253] van Reintja vernomen, dat de Twisklander vorsten meest altijd met elkander in vijandschap en veete waren. Nu stelde hij hun voor, dat zij een hertog van zijn volk zouden kiezen, omdat hij bang was, gelijk hij zeide, dat zij met elkander zouden twisten om het meesterschap. Ook zeide hij dat zijne vorsten met de Golen konden spreken. Dat zeide hij was ook de meening der Moeder. 52. Toen kwamen de vorsten der Twisklanders bij elkander, en na driemalen zeven etmalen kozen zij Alrik tot hertog. Alrik was Askars neef, hij gaf hem tweehonderd Schottenen honderd van de grootste Saksmannen mede tot eene lijfwacht. De vorsten moesten driemaal zeven van

Later on they stole women from the slave people like the Hlithhawar, but they kept their name. 50. The other tribe, that wandered about in the neighbourhood, called themselves Frankar, not because they were free, but the name of their first king was Frank, who, by the help of the degenerate femmes, had had himself made hereditary king over his people. The people nearest to him called themselves "Thioth’s Sons" - that is, "Sons of the People". They had remained Children of Frya, because they never would acknowledge any king, or prince, or master except those chosen by general consent in a general assembly. 51. Askar had already learned from Reintia that the Twisklander princes were almost always at war with each other. He proposed to them that they should choose a duke from his people, because, as he said, he was afraid that they would quarrel among themselves for the supremacy. He said also that his princes could speak with the Golar. This, he said, was also the opinion of the folk-mother. 52. Then the princes of the Twisklandar came together, and after twenty-one days they chose Alrik as duke. Alrik was Askar’s nephew. He gave two hundred Skotse and one hundred of the greatest Saxmannar to go with him as a bodyguard. The princes were to send twenty-one

[...] 50. Das andere Volk, das mehr in unserer Nahe umherzog, nannte sich Franka, nicht weil sie frei waren, sondern Frank also hatte der erste König geheissen, der sich selber mit Hilfe der verdorbenen Maiden zum erblichen König über sein Volk gemacht hatte. Die Völker, die an sie grenzten, nannten sich Thjoths Söhne , das ist Volkssohne ; sie waren freie Menschen geblieben, dieweil sie nimmer einen König, noch Häuptling, noch Herrn anerkennen wollten ausser denjenigen, die durch gemeinen Willen auf der gemeinen Acht gekoren wurden. 51. Askar hatte schon von Reintja vernommen, dass die Twiskländer Häuptlinge meistens miteinander in Feindschaft und Fehde waren. Nun machte er ihnen den Vorschlag, sie sollten einen Herzog von seinem Volke kiesen, weil er befürchtete, sie könnten miteinander um die Herrschaft streiten. Auch sagte er, dass seine Häuptlinge mit den Golen sprechen konnten. Das, sagte er, wäre auch die Meinung der Mutter. 52. Da kamen die Häuptlinge der Twiskländer zusammen, und nach dreimal sieben Etmelde koren sie Alrik zum Herzog. Alrik war Askars Neffe ; er gab ihm zweihundert Schotten und hundert der rüstigsten Sachsmänner mit als Leibwehr. Die Häuptlinge mussten dreimal sieben von              252

MS 210

 

 

01 HJARA SVNUM NЄI STAVEREN SENDA

02 TO BORG HJARAR TROW - TO NV WAS ALLES NЄI

03 WINSK GVNGEN - MEN ÐA MÆN OVIRE RЄNE

04 FARA SKOLDE – NILDON* ÐENE KÆNING ÐЄRA

05 FRANKA NAVT VNDER ALRIKIS BIFЄLA NAVT

06 NE STVNDA* - ÐЄRÐRVCH LIP ALLES AN ÐA TYS -*

07 ASKAR ÐЄR MЄNDE ÐÆT ALLES GOD GVNG - LANDE

08 MIÐ SINA SKЄPA ANNA ÐA ʘRE SYDE ÐЄRE

09 SKELDA - MEN ÐЄR WAS WAS MÆN LʘNG FON SIN

10 KVMSTE TO LJUCHT ÆND VPPA SIN HOD - HJA

11 MOSTON ALSA RING FLJUCHTA AS HJA KVMEN

12 WЄRON ÆND ASKAR WRDE SELVA FAÐ - ÐA

13 GOLA NISTON* NAVT HWA HJA FENSEN HЄDE

14 ÆND ALSA WARÐ HI ÆFTERNЄI ŮTWIXLAÐ

15 FORI ЄNNEN HAGE GOL ÐЄR ASKAR-HIS FOLK

16 MIÐ FORAÐ HЄDE - ÐAHWILA ÐÆT -ET

17 ALLES BЄRADE HLIPON ÐA MAGJARA JETA

18 DRYSTER AS TO FARA OVIR VSA BŮRA RA

19 LANDA HINNA* - BY EGMVDA HWER TO

20 FARA ÐЄRE BURCH FOR-ANA STAN HЄDE

21 LЄTON HJA ЄNE CHERKA BVWA JETA

22 GRATER ÆND RIKAR AS ASKAR TO STAV

23 - EREN DЄN HЄDE - AFTERNЄI SЄIDON

24 HJA ÐÆT ASKAR ÐJU KÆSE VRLЄREN HЄDE

25 WIÐ ÐA GOLA ÐRVCHDAM ET FOLK NAVT

26 LAWA NAVT NILDE* ÐÆT WODIN HJAM

27 HELPA KVSTE - ÆND ÐÆT HJA HIM ÐЄRVMBE

28 NAVT ANBIDDA NILDE*- FORÐ GVNGON HJA

29 TO ÆND SKAKTON JONGA BERN ÐAM HJA

30 BY RA HILDON ÆND VPBROCHTON IN ÐA

31 HEMNISSA FON HJARA VRBRUDA

32 LЄRE - WЄRON ÐЄR MÆNNISKA ÐAM

                                                                      

 [BOEK VAN BEDEN MS PAG. 210]

hjara svnum nêi Stâveren senda to borg hjarar trow . 53. To nv was alles nêi winsk gvngen , men thâ maen ovire Rêne fara skolde , nildon thene kaening thêra Franka navt vnder Alrikis bifêla navt ne stonda . Thêrthrvch lip alles an tha tys . Askar thêr mênde thaet alles god gvng , lande mith sina skêpa anna tha ôre syde thêre Skelda , men thêr was was man long fon sin kvmste to ljucht aend vppa sin hod . Hja moston alsa ring fljuchta as hja kvmen wêron , aend Askar wrde selva fath . 54. Tha Gola niston navt hwa hja fensen hêde , aend alsa warth hi aefternêi ûtwixlath fori ênnen hâge Gol , thêr Askar his folk mith forath hêde . Thawila thaet et alles bêrade , hlipon tha Mâgjara jeta dryster as to fâra ovir vsa bûra ra landa hinna . By Egmvda hwêr to fâra tha burch Forâna stân hêde , lêton hja êne cherka bvwa jeta grâter aend rikar as Askar to Stâveren dên hêde . 55. Afternêi sêidon hja that Askar thju kaese vrlêren hêde with tha Gola , thrvchdam et folk navt lâwa navt nilde , that Wodin hjam helpa kvste , aend that hja him thêrvmbe navt anbidda nilde . Forth gvngon hja to aend skâkton jonga bern tham hja by ra hildon aend vpbrochten in tha hemnissa fon hjara vrbruda lêre . 56. Wêron thêr maenniska tham...

hunne zonen naar Staveren zenden tot borg van hunne trouw. 53. Tot nu toe was alles naar zijn wensch gegaan, maar toen men over den Rijn zoude varen, wilde de koning der Franken niet onder Alriks bevelen staan. Daardoor liep alles in de war. Askar, die meende, dat alles goed ging, landde met zijne schepen aan de overkant der Schelde, maar daar was men reeds van zijne komst ingelicht en op zijne hoede. Zij moesten even haastig vluchten als zij gekomen waren, en Askar werd zelf gevangen genomen. 54. De Golen wisten niet, wien zij gevangen hadden, en zoo werd hij naderhand uitgewisseld voor een aanzienlijken Gole, dien Askars volk had medegevoerd. Terwijl dit alles gebeurde, liepen de Magyaren nog stoutmoediger over de landen onzer naburen heen. Bij Egmuda, waar te voren de burgt Forana gestaan had, lieten zij eene kerk bouwen nog grooter en rijker als Askar te Staveren gedaan had. 55. Naderhand zeiden zij, dat Askar den strijd had verloren tegen de Golen, omdat het volk niet wilde gelooven, dat Wodan hen konde helpen, en dat zij hem daarom niet wilden aanbidden. Voorts gingen zij heen en schaakten jonge kinderen, die zij bij zich hielden en opvoedden in de geheimenissen van hunne verfoeijelijke leer. 56. Waren er menschen, die

of their sons as hostages for their fidelity. 53. Thus far all had gone according to his wishes; but when they were to go over the Rene, the king of the Frankar would not be under Alrik’s command. Thereupon all was confusion. Askar, who thought that all was going on well, landed with his ships on the other side of the Skelda; but there they were already aware of his coming, and were on their guard. He had to flee as quickly as he had come, and was himself taken prisoner. 54. The Golar did not know whom they had taken, so he was afterwards exchanged for a noble Gol whom Askar’s people had taken with them. While all this was going on, the Magyarar went about audaciously over the lands of our neighbours. Near Egmuda, where formerly the burgh Forana had stood, they built a temple larger and richer than that which Askar had built at Staveren. 55. They said afterwards that Askar had lost the battle against the Golar, because the people did not believe that Wodin could help them, and therefore they would not pray to him. They went about stealing young children, whom they kept and brought up in the mysteries of their abominable doctrines. 56. Were there people who [...]

ihren Söhnen nach Staveren senden als Bürgschaft ihrer Treue. 53. Soweit war alles nach Wunsch gegangen : aber als man über den Rhein fahren sollte, wollte der König der Fränken nicht unter Alriks Befehle stehen. Dadurch ging alles in die Guere. Askar, der vermeinte, dass alles gut ging, landete mit seinen Schiffen an der anderen Seite der Schelde ; aber da war man schon lange von seinem Kommen unterrichtet und auf seiner Hut. Sie mussten ebenso schnell fliehen als sie gekommen waren, und Askar wurde selber gefangengenommen. 54. Die Golen wussten nicht, wen sie gefasst hatten, und also ward er später ausgewechselt gegen einen hohen Golen, den Askars Volk mitgefuhrt hatte. Dieweilen dies alles geschah, liefen die Magjaren (Magier) noch dreister als zuvoren über unsere Nachbarlande hin. Bei Egmuda, wo vorher die Burg Forana, gestanden hatte, liessen sie eine ‘Kirche’ bauen, noch grosser und reicher als Askar es zu Staveren getan hatte. 55. Nachdem sagten sie, dass Askar den Kampf gegen die Golen verloren hatte, weil das Volk nicht glauben wollte, dass Wodin ihnen helfen könnte, und dass sie ihn darum nicht anbeten wollten. Fürder gingen sie hin und entführten junge Kinder, die sie bei sich behielten und aufbrachten in den Geheimnissen ihrer verdorbenen Lehre. 56. Waren Menschen da, die ...

Het overige ontbreekt.

 

        

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

************************************************

************************************************

************************************************

 

 

  

Rodinbook